نقشه جدید آمریکا برای گاز ایران

صادرات گاز یکی از مهم‌ترین عوامل اقتصادی کشورها است که تأثیر زیادی بر روند توسعه و رشد اقتصادی آنها دارد. گاز به عنوان یک منبع انرژی پاک و کارآمد، در تأمین نیازهای مختلف صنایع مختلف و خانوارها استفاده می‌شود. کشورهایی که بیشترین مقدار گاز را تولید می‌کنند، با صادرات آن به بازارهای خارجی، منابع درآمد قابل توجهی را تأمین می‌کنند.

قرارداد صادرات گاز به پاکستان با نام خط لوله IP در قالب خط لوله صلح بین شرکت ملی صادرات گاز ایران و شرکت ISGS پاکستان در تاریخ ۵ ژوئن ۲۰۰۹ (۱۵خرداد ۸۸) به‌مدت ۲۵سال منعقد شده بود و تاریخ آغاز تحویل گاز طبیعی به پاکستان ۳۱ دسامبر ۲۰۱۴ و میزان حجم گاز طبیعی صادراتی ۸ میلیارد مترمکعب در سال تعیین شده بود. باوجودی که در ۲۱ اسفند ۱۳۹۱ در چابهار و نقطه صفر مرزی کلنگ آغاز و عملیات ساخت خط لوله صادرات گاز ایران به پاکستان بر زمین زده شد و ایران طبق قرارداد بیش از ۱۱۰۰ کیلومتر خط لوله ۵۶ اینچ را از عسلویه تا ایرانشهر احداث و عملیاتی کرد اما این پروژه در خاک پاکستان نیمه‌کاره رها شد تا اینکه اسلام‌آباد امسال پس از ۱۰ سال وقفه، خبر آغاز عملیات را اعلام کرد و اکنون بنا دارد ساخت خط لوله‌ انتقال گاز طبیعی از ایران را آغاز کند، اقدامی که به گفته مقامات پاکستان برای تامین نیازهای انرژی این کشور ضروری است، به طوری که اکنون سهم واردات گاز به ۲۹ درصد از کل عرضه گاز طبیعی مایع (شامل تولید و واردات منهای گازی که صادر یا ذخیره می‌شود) رسیده است.

در هر حال اکنون کمیته انرژی کابینه پاکستان ساخت ۸۰ کیلومتر باقیمانده از خط لوله ۸۰۰ کیلومتری از مرز ایران تا شهر بندری گوادر پاکستان را با استفاده از بودجه دولتی تصویب کرده است این رخداد هرچند دیر اما خوشایند است و آنچه ما باید از هم‌اکنون در نظر داشته باشیم برنامه‌ریزیِ ورود به بازارهای بزرگ‌تر از جمله چین و هند است، بازارهایی که اجرای خط لوله پاکستان و البته یک دیپلماسی دوراندیشانه این مسیر را برای ما کوتاه‌تر و شدنی خواهد کرد.

هدایت‌الله خادمی در ارزیابی اجرایی شدن خط لوله صادرات گاز به پاکستان اظهارکرد: موضوع قرارداد تهران و اسلام‌آباد برای صادرات گاز مربوط به حدود ۱۵ سال پیش است، آن زمان پس از به امضا رسیدن این قرارداد ایران خط لوله انتقال گاز از عسلویه تا مرز این کشور را اجرا کرد و بنا بود که این گاز در نهایت تا هند نیز انتقال پیدا کند اما مباحثی به‌وجود آمد که گفته شد پاکستان اعتبار لازم را ندارد و یا تحت تاثیر تحریم امریکا پروژه را معلق نگاه داشت، از نظر حقوقی و قانونی با توجه به بند قراردادی take or pay ما می‌توانستیم علیه این کشور اقامه دعوی کنیم یعنی پاکستان یا باید این گاز را دریافت می‌کرد و یا اینکه در صورت عدم دریافت به همان میزان پول و یا خسارت را پرداخت کند.

وی افزود: ما به وظایف‌مان عمل کردیم و از همان ابتدا و اکنون آماده ارسال گاز به این کشور بوده و هستیم اگر پاکستان برای تحویل گاز مدنظر زیرساخت لازم را نداشت ما می‌توانستیم با استناد به بند مذکور پول و خسارت را دریافت کنیم و اگر از همان ابتدا موضوع را جدی‌تر پیگیری می‌کردیم پاکستان همان زمان نسبت به آماده‌سازی زیرساخت و دریافت گاز اقدام می‌کرد و گاز حتما به سمت هندوستان هم می‌رفت و به این ترتیب پاکستان با توجه به عبور خط لوله سال‌ها به ایران وابسته می‌شد و امکان تحریم هم وجود نداشت.

این کارشناس حوزه انرژی گفت: پروژه دیگری که پاکستان در دستور کار دارد اینکه اکنون به پیشنهاد امریکا قرار است از ترکمنستان و با عبور از مسیر افغانستان به پاکستان تا هند پروژه تاپی را اجرا کند و در واقع امریکا بدنبال مسیری برای دور زدن و گرفتن فرصت از ایران است هرچند این پروژه باوجود طالبان در شرایط اما و اگر و ابهام قرار دارد.

وی با بیان اینکه اجرای پروژه خط لوله ایران-پاکستان به نفع هر دو کشور و امنیت منطقه است، خاطرنشان کرد: اگر این خط اجرا شود به کشورهای دیگر از جمله چین هم امکان ارسال گاز را داریم، زیرا اکنون چین به گاز نیاز زیادی دارد زیرا چند هزار کیلومتر خط لوله با هزینه کشور خودش از ترکمنستان کشیده تا نیاز خود را برطرف کند ما نیز با اجرای خط لوله در کشور پاکستان از همین ابتدا باید به فکر رایزنی و مذارکه با چین برای ارسال گاز به این بازار بزرگ باشیم زیرا زیرساختی که امنیت اقتصادی ایجاد کند و یک کشور را به ما وابسته کند؛ غیرقابل تحریم است

خادمی بیان کرد: ما همانگونه که کرسنت را منتفی و میادینی مثل فرزاد و فروزان و آرش.. معلق نگه داشته‌ایم اقدام موثری برای الزام پاکستان به اجرای این خط که می‌تواند گاز ایران را تا چین هم برساند نکرده‌ایم. ضمن اینکه طی سال‌ها میادین گازی غیر از پارس جنوبی را هم توسعه نداده‌ایم، چندین سال است که میزان تولید گاز کشور با مصرف برابر است.

وی تاکید کرد: کشوری به ما اعتماد می‌کند که بتواند در هر زمان که نیاز داشت فوری گاز را دریافت کند و ما باید همواره این مقوله را در نظر داشته و برای عمل به تعهدات مجبور نباشیم که گاز صنایع را قطع و یا محدود کنیم و با اندیشیدن تمامی تمهیدات بدون وقت‌کشی و از دست دادن مجدد فرصت مربوط به تامین مطمئن وارد بازار بزرگی مثل چین شویم.

این عضو پیشین کمیسیون انرژی مجلس یادآور شد: ما باید این موضوع را نیز در نظر داشته باشیم که با وجودی که با فاصله بسیار کمی با روسیه دومین دارنده ذخایر گازی جهان هستیم اما به لحاظ بازار فاصله زیادی با این کشور داریم، روسیه قبل از جنگ با اوکراین ۲۰ درصد بازار جهان را در اختیار داشت اما کمتر از یک درصد بازار متعلق به ایران است، اکنون ما باید در نظر داشته باشیم که هر گونه تعلل ممکن است فاصله ما را بیشتر کند کمااینکه از دست رفتن زمان در صادرات به کشورهای همسایه از جمله پاکستان سود زیادی را از کشور سلب کرد.