روشی که مصرف بنزین را ۳۵ لیتر در روز کاهش می‌دهد
ایران در حالی با چالش ناترازی بنزین مواجه شده که ظرفیت توسعه سی‌ان‌جی و ال‌پی‌جی معادل ۳۵ لیتر در روز و جایگزینی آن با بنزین وجود دارد ولی با غفلت دولت و مجلس اقدامی برای افزایش سهم سوخت‌های جایگزین در سبد سوخت رخ نمی‌دهد.
چالش تامین بنزین در هفته گذشته نه یک پدیده غیرقابل پیش‌بینی و اتفاقی بلکه کاملا پیش‌بینی‌پذیر و امری طبیعی بود که تحت تاثیر بالا رفتن مصرف بنزین در سال‌های گذشته و پدیدار شدن ناترازی بنزین در کشور رخ داده است.
یک رسانه در گزارشی در بهمن سال ۱۴۰۰ با عنوان «مرگ تدریجی درآمد ۳ میلیارد دلاری ایران از صادرات بنزین» از جهش مصرف ناشی از فروکش کردن کرونا و ناترازی بنزین از ابتدای سال ۱۴۰۱ خبر داده بود و هم‌اکنون بعد از گذشت یک سال و نیم، این ناترازی تعمیق شده است.
تصویر ۱، میزان مصرف بنزین در سال‌های مختلف را نشان می‌دهد. خط مشکی رنگ مربوط به مصرف بنزین در شرایطی است که افزایش قیمت آبان ۹۸ و شیوع کرونا رخ نمی‌داد و خط قرمز رنگ، مصرف واقعی بنزین را نشان می‌دهد. همانطور که مشاهده می‌شود، با فروکش کردن کرونا با واردات واکسن از اواسط سال ۱۴۰۰، مصرف بنزین نیز دوباره افزایش یافته و به خط مشکی رنگ نزدیک می‌شود.
به گفته جلیل سالاری مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش، در امسال تاکنون میانگین مصرف بنزین بین ۱۱۹ الی ۱۲۰ میلیون لیتر در روز بوده است که به احتمال زیاد عدد این میانگین بیشتر نیز خواهد شد. یعنی حتی رقم مصرف بنزین از پیش‌بینی مصرف در سال ۱۴۰۲ (خط مشکی رنگ) نیز بیشتر خواهد شد که یک زنگ خطر جدی است.
تصویر ۱
*تراز بنزین در امسال، منفی ۱۵ میلیون لیتر در روز
تصویر ۲، میزا تولید و مصرف بنزین در سال‌های مختلف را طبق آمار شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی نشان می‌دهد. طبق تصویر، در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰، تحت تاثیر افزایش تولید بنزین با راه‌اندازی پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس و کاهش مصرف بنزین با اصلاح قیمت در آبان ۹۸ و شیوع کرونا، تراز بنزین کشور مثبت شده و ایران به باشگاه صادرکنندگان بنزین پیوسته است.
اما دوباره مصرف به تولید رسیده و کشور در حالت ناترازی بنزین قرار گرفته است. در امسال، در حالی «میانگین» مصرف بنزین به ۱۲۰ میلیون لیتر در روز رسیده که «پیک» تولید بنزین بین ۱۱۰ تا ۱۱۵ میلیون لیتر در روز است و حتی در شرایط پیک تولید نیز نمی‌توان به میانگین مصرف پاسخ داد.
به طور میانگین در امسال ایران با ناترازی حدود ۱۵ میلیون لیتر در روز مواجه بوده است. البته توجه کنید که عدد تولید بنزین در نمودار، مربوط به تولید بنزین در پالایشگاه‌هاست و تاکنون دولت توانسته با استفاده از ظرفیت سوآپ و تهاتر بنزین و کمک گرفتن از پتروشیمی‌ها، تولید و مصرف بنزین را سربه‌سر نگه‌دارد.
تصویر ۲
*برنامه دولت برای واردات ۶۰۰ میلیون دلار بنزین
به نظر می‌رسد با تداوم روند فعلی، کار دولت به واردات بنزین نیز کشیده خواهد شد. مالک شریعتی عضو کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به برنامه دولت برای واردات سوخت در قانون بودجه ۱۴۰۲ اظهار کرد: سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه در صحن علنی مجلس این موضوع را رسما بیان کرد که دولت در مفروضات تبصره ۱۴ قانون بودجه ۱۴۰۲، واردات سوخت به میزان بیش از ۶۰۰ میلیون دلار بنزین و ۳۰۰ میلیون دلار گازوئیل را لحاظ کرده است. بدین ترتیب پیش‌بینی دولت بر واردات حدود یک میلیارد دلار بنزین و گازوئیل در سال ۱۴۰۲ است.
البته فعلا افزایش درآمدهای نفتی ایران، منابع کافی برای واردات بنزین را در اختیار دولت قرار داده است اما سوال اینجاست که تا چه زمانی باید هزینه واردات سوختی را پرداخت کرد که سال به سال نیز در اثر تعمیق ناترازی بیشتر می‌شود؟ طبیعی است که با تعمیق ناترازی و در صورت افت درآمدهای نفتی، احتمال افزایش قیمت بنزین نیز وجود خواهد داشت، هر چند شواهد نشان می‌دهد، این اتفاق تا پایان دولت سیزدهم رخ نخواهد داد.
اما سوال اساسی اینجاست که چرا دولت از ظرفیت سوخت‌های جایگزین برای کاهش مصرف بنزین استفاده نمی‌کند؟ سوخت‌هایی مثل سی‌ان‌جی و ال‌پی‌جی که قیمت کمتری نسبت به بنزین داشته و می‌توان با افزایش سهم آنها در سبد سوخت، حتی کشور را دوباره به باشگاه صادرکنندگان بنزین برگرداند.
*فقط نیمی از ظرفیت سی‌ان‌جی برای جایگزینی با بنزین فعال است
یکی از سوخت‌های جایگزین بنزین، سی‌ان‌جی است. هم‌اکنون زیرساخت مصرف روزانه ۴۵ میلیون متر مکعب سی‌ان‌جی در کشور و جایگزینی با ۴۵ میلیون لیتر بنزین وجود دارد ولی فقط نیمی از آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. تصویر ۳، میزان مصرف سی‌ان‌جی در خودروها را در سال‌های مختلف نشان می‌دهد که حاکی از توسعه این صنعت در دولت نهم و دهم است.
علی محمودیان مدیر اجرایی اتحادیه سوخت‌های جایگزین با اشاره به ناترازی بنزین در کشور عنوان می‌کند: هم‌اکنون کمتر از ۵۰ درصد ظرفیت صنعت سی‌ان‌جی کشور بلااستفاده باقی مانده و امکان افزایش سهم سی‌ان‌جی از ۲۳ به حداقل ۴۵ میلیون متر مکعب در روز وجود دارد. اما با وجود ظرفیت توسعه سی‌ان‌جی حدود ۱۰ میلیون لیتر بنزین در روز معادل ۱۵۰ میلیون دلار در ماه (در قالب‌های سوآپ و تهاتر) وارد کشور می‌شود درحالیکه می‌توان با مبالغ کمتر، سوخت جایگزین سی‌ان‌جی را توسعه داد.
تصویر ۳
در نتیجه طبق آمار شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، دولت می‌تواند با سیاست‌های حمایتی، مصرف سی‌ان‌جی را به میزان ۲۱.۵ میلیون متر مکعب افزایش داده و مصرف بنزین را ۲۱.۵ میلیون لیتر در روز کاهش دهد.
*۳ میلیون تن ال‌پی‌جی هدر می‌رود ولی وارد سبد سوخت نمی‌شود
علاوه بر سی‌ان‌جی، این امکان وجود دارد که دولت با اجرای سیاست‌های حمایتی اقدام به افزودن رسمی ال‌پی‌جی در سبد سوخت و جایگزینی با بنزین کند. طبق آمار شرکت ملی گاز (تصویر ۴)، سالانه بیش از ۳ میلیون تن ال‌پی‌جی به دلیل عدم امکان صادرات، در خطوط لوله سراسری هدر می‌رود. در صورت ورود این میزان ال‌پی‌جی هدررفته به سبد سوخت می‌توان روزانه ۱۳.۵ میلیون لیتر در مصرف بنزین صرفه‌جویی و حتی آن را با قیمت بالاتر صادر کرد
تصویر ۴
مجلس شورای اسلامی در بند (ح) تبصره یک قانون بودجه ۱۴۰۰ تصویب کرد که وزارتخانه‌های نفت و کشور موظفند امکان احداث جایگاه‌ها و زیرساخت استفاده قانونمند از سوخت گاز مایع (LPG) در ناوگان حمل‌ونقل با اولویت ناوگان عمومی و حمل بار را به کمک بخش‌های خصوصی و عمومی، تا سقف مجموع ۲ میلیون تن در سال فراهم کنند.
طبق ردیف ۱۰ بخش مصارف جدول تبصره ۱۴ قانون بودجه ۱۴۰۱، مبلغ ۲ هزار میلیارد تومان به شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی برای ایجاد جایگاه‌های عرضه گازمایع و استانداردسازی خودروها تخصیص داده شده است ولی تاکنون هیچ اقدامی برای توسعه ال‌پی‌جی صورت نگرفته است.
در مجموع ظرفیت سی‌ان‌جی و ال‌پی‌جی برای جایگزینی با بنزین معادل روزانه ۲۱.۵ و ۱۳.۵ میلیون لیتر در روز است، اتفاقی که اجرای آن در یک بازه زمانی دو الی سه ساله قابل انجام و تحقق بوده ولی متاسفانه در سایه سهل‌انگاری دولت و مجلس به اجرای آن توجهی نمی‌شود.
نظر شما