شکل جدید بی‌خانمانی در بحران مسکن

پس از بروز پدیده‌هایی همچون پشت بام خوابی، اتوبوس خوابی، پارک خوابی، کارتن خوابی، گورخوابی، اجاره خانه اشتراکی، انبار اثاثیه منزل در کانتینر و غیره، حالا بنا به گفته یک نماینده مجلس، شکل جدیدی از بی‌خانمانی در کشور بروز یافته است.

به دلیل افزایش بی‌رویه هزینه‌های خرید و اجاره بها، زن و شوهر هرکدام به صورت مجزا در خانه پدری خود زندگی می‌کنند. این شاید نوعی تازه از بی‌خانمانی باشد که حاجی‌دلیگانی، نماینده مجلس اخیرا به آن اشاره کرده است. البته این موضوع شاید خیلی هم جدید نباشد اما گسترش آن می‌تواند به عوارض اجتماعی منجر شود.

در شرایطی که قیمت‌های اجاره، کمر مستاجران را خم کرده و هر روز بر تعداد خانوارهایی که از واحدهای بزرگتر به کوچکتر، از مناطق برخوردار به کم‌برخوردار، از کلانشهرها به حومه و از حومه به پارک و اتوبوس می‌روند افزوده می‌شود، مسئول اول خانه‌دار کردن مردم بیان کرده که خوشبختانه قیمت مسکن در تمام شهرها کاهش یافته و باز هم باید کاهش پیدا کند.

مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی، افتخار این افت قیمت را هم به نام دولت زده و آن را ناشی از مکانیزم‌هایی که برای عرضه خانه‌های خالی در پردیس و برخی دیگر از شهرها اتخاذ شده دانسته است.

این هفته مرکز آمار اعلام کرد رشد اقتصادی کشور در بهار امسال به ۷.۹ درصد رسیده و رشد بخش مسکن ۴.۷ درصد بوده است. در واقع طبق این آمار، بخش مسکن پس از چهار سال از رکود خارج شد. وزارت راه و شهرسازی هم اعلام کرده که یک میلیون و ۷۵۹ هزار واحد نهضت ملی مسکن به مرحله ساخت رسیده است.

گذشته از آنکه بعضی افراد تردیدهایی به آمارهای ارائه شده از سوی دولت سیزدهم دارند، دستیابی به رشد اقتصادی ۴.۷ درصد در بخش مسکن، دردی از بازار مسکن درمان نکرده است. قیمت مسکن در تهران طی شش سال گذشته ۱۲۴۹ درصد افزایش یافته و حالا وزیر راه و شهرسازی از افت ۲۰ درصد قیمتهای پیشنهادی حباب‌گونه مالکان خوشحال است. تازه این کاهش قیمت در تمام سطوح ایجاد نشده بلکه فقط برخی سازندگان پول لازم حاضرند آپارتمان خود را زیر قیمت عرضه کنند.

دولت قصد دارد با تولید و عرضه مسکن از مشکلات بازار مسکن کلانشهرها بکاهد. این در حالی است که طرح نهضت ملی مسکن عمدتا در شهرهای اطراف جانمایی شده است.

از طرف دیگر به اذعان مسئولان دولتی، بانک‌ها همکاری مناسبی با طرح نهضت ملی مسکن ندارند. طی دو سال گذشته بانک‌ها می‌بایست ۲۰ درصد تسهیلات خود را به بخش مسکن اختصاص می‌دادند؛ در حالی که عملا حدود ۵ درصد این رقم محقق شد.

آن‌طور که برخی متقاضیان و سازندگان طرح نهضت ملی مسکن در نقاط مختلف کشور می‌گویند، طی ۲۲ ماه گذشته به دلیل عدم همکاری بانک‌ها در پرداخت اعتبارات این طرح، بخشی از پروژه‌ها به اندازه پیش‌بینی‌ها پیش نرفته است.

خروجی وضعیت موجود به اینجا ختم شده که حالا با کوچ طبقاتی و معضل بی‌خانمانی، حتی در اقشار متوسط و بالا مواجه شده‌ایم. دولت هم در این شرایط به آمارهای امیدوارکننده بسنده کرده و البته از ارائه آمارهای ناامیدکننده خودداری می‌کند. به طور مثال از هشت ماه گذشته تا کنون گزارش تحولات بازار مسکن شهر تهران را ارائه نکرده است.

برخی از زوجین که به تازگی ازدواج کرده‌اند به دلیل نداشتن مسکن و بالا بودن اجاره‌ها جدا از هم زندگی می‌کنند به طوری که مرد و زن هر یک به خانواده پدر و مادر خود باز می‌گردند. حسینعلی حاجی دلیگانی ـ نماینده مجلس با بیان این موضوع گفته است: اگر زمانی خرید ملک برای مردم آرزو بود، درحال‌حاضر امکان اجاره کردن یک واحد مسکونی برای آنها تبدیل به رویا شده است.

هم اکنون نرخ رهن یک آپارتمان کوچک متراژ در محله‌های جنوبی تهران بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان است. طبق آگهی‌های اجاره امروز در تهران یک واحد ۶۰ متری با سن بنای ۲۲ سال در طبقه سوم، بدون پارکینگ و آسانسور در محله جیحون با نرخ ودیعه ۳۰۰ میلیون تومان و اجاره ماهیانه ۴ میلیون تومان عرضه شده است.

از بازار مسکن خبر می‌رسد که معاملات در بخش خرید و فروش دچار رکود شده است. این مسئله می‌تواند گردش مالی بخش مسکن را مختل کند و با توجه به پیشران بودن مسکن، عوارض منفی برای اقتصاد کشور به وجود بیاورد. اگرچه انتظارات افزایشی در بازار ملک فروکش کرده اما سازندگان از رشد بی‌رویه هزینه‌های ساخت مسکن سخن می‌گویند. پنج برابر شدن هزینه بیمه کارگران ساختمانی و رشد بیش از ۴۰ درصد قیمت مصالح به دو معضل گریبانگیر سازندگان تبدیل شده است.

اگرچه دولت هیچگونه آماری از بازار مسکن ارائه نمی‌دهد برخی برآوردها از رسیدن متوسط قیمت مسکن در تهران به ۶۶ میلیون تومان در هر متر مربع حکایت دارد. از سوی دیگر به دنبال ثبات بازار مسکن ناشی از رکود معاملات و جهش سنگین قیمت‌ها، نرخ رشد اجاره‌بها از قیمت مسکن پیشی گرفته است.