یارانه نقدی «۳ میلیون تومانی» واقعیت دارد؟ / مردم پول می خواهند یا شغل؟

وضعیت تورم به واسطه تحریم های ظالمانه آمریکا سبب شده تا مردم هرچقدر هم تلاش کنند و درآمد داشته باشند اما زورشان به تورم و افزایش قیمت ها نرسد. یکی از راهکاریی که دولت برای کمک به مردم از ان استفاده می کند پرداخت یارانه نقدی است. اما به زعم و گفته اکثر کارشناسان این موضوع تنها یک داروی مسکن مقطعی به حساب می آید و گره گشا نیست.

تجربه بشری در همه جوامع نشان می‌دهد که پرداخت یارانه نقدی، به شدت مسئله ساز است. اولا یکی از پیامد‌های منفی این موضوع این است که «اخلاق کار» راخراب می‌کند. ایراد دیگر این است که باعث می‌شود منافع منحرف شود؛ یعنی برخی منافع که باید صرف «اشتغالزایی» و «سرمایه گذاری» در کشور شود، صرف این می‌شود که مردم با آن پیاز و سیب زمینی بخرند. این در حالی است که بسیاری از افرادی که یارانه می‌گیرند، اصلا استحقاق دریافت یارانه را ندارند و بسیاری از افرادی که استحقاق دارند نیز حذف می‌شوند.

حجت‌الاسلام «محمد باقری» عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی سه‌شنبه ۲۱ آذر ماه مجلس شورای اسلامی در مخالفت با کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۳ به انتقاد از نظام یارانه پرداخت و اشاره کرد سیستم هدفمندی یارانه‌ها نیازمند تغییر و تحول است.

نماینده مردم بناب در مجلس گفت: «۷۵۰ هزار میلیارد تومان برای هدفمندی یارانه‌ها تعیین شده، اما مشخص نیست این موضوع در کدام یک از سرفصل‌های بودجه آمده است؛ منابع و مصارف هدفمندی یارانه‌ها به صورت شفاف ارائه نشده و مشخص نیست که قرار است از کجا تأمین شود. من معتقدم اگر ما می‌خواهیم هدفمندی یارانه‌ها را محقق کنیم، با ۳۰۰ هزار تومان محقق نخواهد شد بلکه باید یارانه را بیش از ۲ تا ۳ میلیون تومان تعیین کنیم تا به کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی نیز کمک‌های خوبی شود.»

با توجه به اطلاعاتی که توسط طیبه حسینی، سخنگوی ستاد هدفمندی یارانه‌های کشور اعلام شده است، سرپرستان خانوار جزء دهک‌های اول تا سوم مبلغ ۴۰۰ هزار تومان به‌ازای هر نفر و در صورتیکه جزء دهک‌های چهارم تا نهم قرار دارند، مبلغ ۳۰۰ هزار تومان به‌ازای هر نفر دریافت می‌کنند.

افزون بر طرح هدفمندی یارانه‌ها برای خانوار، طرح «یارانه دستمزد» نیز در حال اجرا است. مطابق تازه‌ترین نتایج گزارش عملکرد اجرای طرح یارانه دستمزد، تاکنون ۴۳ هزار و ۴۴۱ نفر از کارجویان و متقاضیان در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند که از این تعداد ۳۷ هزار و ۲۲۸ جوینده کار قرارداد بسته و جذب بنگاه شده‌اند. ۷۰۱۸ کارفرما نیز در این طرح ثبت نام و اقدام به جذب نیروی کار کرده‌اند. متقاضیان و داوطلبان برای بهره‌مندی از مزایای طرح یارانه دستمزد باید مدرک تحصیلی دیپلم و بالاتر داشته باشند و سن آن‌ها از ۳۷ سال تمام بیشتر نباشد؛ شرط سنی برای زنان سرپرست خانوار جوینده کار نیز تا سقف ۴۵ سال تعیین شده است.

مسئله اعطای کالابرگ نیز همیشه موازی با اعطای یارانه نقدی مطرح می‌شود و اگرچه برخی معتقدند که ارائه کالابرگ به نوعی آثار تورمی کمتر نسبت به پرداخت یارانه نقدی دارد، اما برخی دیگر از کارشناسان با این موضوع مخالف هستند و می‌گویند تاثیر ارائه کالابرگ با تاثیر یارانه نقدی در تورم تفاوتی ندارد. بر اساس بند (پ) ماده ۳۱ لایحه برنامه هفتم توسعه؛ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف است با طراحی نظام تامین اجتماعی چندلایه، مبتنی بر آزمون وسع با هدف کاهش فقر مطلق و بهبود توزیع درآمد و با شناسایی اقشار کم‌درآمد با رویکرد اجتماع‌محور نسبت به ارائه اقلام ضروری در قالب بسته معیشتی پایه به خانوار‌های کم درآمد به صورت کالابرگ الکترونیکی اقدام کند.

با توجه به این شرایط، پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که آیا اعطای یارانه نقدی با رقم فعلی، توجیه پذیر است و اساسا اعطای دائمی یارانه به خانواده‌های کم بضاعت روش درست و مثبتی در اقتصاد کشور محسوب می‌شود یا خیر؟ حسین راغفر، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا و اقتصاددان به این پرسش‌ها پاسخ داده است:

اعطای یارانه نقدی با، اما و اگر‌های فراوانی همراه است

حسین راغفر گفت: «تجربه بشری در همه جوامع نشان می‌دهد که پرداخت یارانه نقدی، به شدت مسئله ساز است. اولا یکی از پیامد‌های منفی این موضوع این است که «اخلاق کار» را خراب می‌کند. ایراد دیگر این است که باعث می‌شود منافع منحرف شود؛ یعنی برخی منافع که باید صرف «اشتغالزایی» و «سرمایه گذاری» در کشور شود، صرف این می‌شود که مردم با آن پیاز و سیب زمینی بخرند. این در حالی است که بسیاری از افرادی که یارانه می‌گیرند، اصلا استحقاق دریافت یارانه را ندارند و بسیاری از افرادی که استحقاق دارند نیز حذف می‌شوند. یعنی این سیستم خطا‌های خاص خود را نیز دارد؛ بنابراین به نظر می‌رسد اصلا به جای این که «نان» دست مردم بدهیم، بهتر است به آنان «شغل» بدهیم و مردم نیز ارزشی را در جامعه خلق کرده و «ارزش افزوده ای» را ایجاد کنند. نباید چشم ملت به دست دولت و صدقه دولت باشد، بلکه باید خود، با نیروی کار خود، نیاز‌های خود را تامین کنند.»

وی افزود: «بدترین اتفاقی که می‌تواند رخ دهد، این است که یارانه نقدی پرداخت شود. اما اگر دولت می‌خواهد یارانه نقدی بدهد، بهتر است تحت تعهدات قانون اساسی که دارد این کار را انجام دهد، یعنی یارانه اعطا کند با این هدف که آموزش و پرورش رایگان برای مردم ایجاد کند یا خدمات سلامت را رایگان کند. یا یارانه اعطا کند، برای این که ملت مسکن ارزان قیمت داشته باشند یا شغلی داشته باشند. یعنی به کارفرما، یارانه اعطا و گفته شود به ازای هر یک کارگری را که استخدام می‌کنی، مبلغی مشخص «یارانه دستمزد» می‌گیری. این روش باعث می‌شود کارفرما‌ها نیز تشویق شوند، نیرو‌های بیشتری بگیرند و اشتغالزایی کنند و در قبال شغلی که ایجاد می‌کنند، کمک دریافت کنند. در غیر این صورت، این که هر ماه یارانه‌ای نقدی به اشخاص اعطا کنیم، بدترین شکل کمک است و آسیب‌هایی جدی برای اقتصاد و جامعه و اخلاق کاری دارد.»

این استاد اقتصاد دانشگاه گفت: «این نقد‌ها مرتبط با ایرادات در یارانه نقدی است. درواقع یارانه نقدی به افرادی تعلق می‌گیرد که قادر به کار کردن نیستند. برای مثال، معلول و از کار افتاده یا از گروه افرادی هستند که سرپرست خانوار هستند یا کار ندارند. به این گروه از افراد می‌توان به شکل محدود و در دوره زمانی خاصی یارانه پرداخت کرد. اما باید هر چند وقت یکبار شرایط یارانه بگیران را ارزیابی کرد. اگر شرایط یارانه بگیران تغییر کرد، نظام اعطای یارانه نیز تغییر می‌کند. بهترین کاری که دولت می‌تواند انجام دهد این است که تلاش کند و منابع خود را برای ایجاد و خلق شغل مصرف کند تا مردم شاغل شوند و از این طریق زندگی خود را مدیریت کنند. کنترل و مهار تورم نیز اهمیت زیادی دارد چرا که بخش عمده‌ای از سیاست‌های دولت ها، خود، تورم زا هستند.»