یارانه تشویقی به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟

در بسیاری از کشورها، دولت‌ها از برنامه‌های یارانه نقدی برای کمک به افراد با درآمد کم استفاده می‌کنند. یارانه نقدی یک پرداخت مستقیم از دولت به گیرنده است که به صورت پول نقد یا از طریق کارت های بانکی انجام می‌شود. این برنامه‌ها برای کاهش فقر و تشویق بهترین استفاده از منابع جامعه، به کار می‌روند. بسیاری از این برنامه‌ها از محدودیت دریافت تمایل دارند و تحت شرایط و دستورالعمل‌های خاصی تعیین می‌شوند تا به هدف موردنظر دست یابند. این برنامه‌های یارانه نقدی غالباً به عنوان یک پشتوانه مالی برای کسانی که به دلیل شرایط اقتصادی نیاز به کمک دارند، عمل می‌کنند.

مشمولان این طرح روی هم رفته حدود ۶۱ میلیون نفر می‌شوند که در دهک درآمدی یک تا هفت قرار می‌گیرند و در صورت تمایل از ۱۷ بهمن تا ۱۷ اردیبهشت می‌توانند به‌جای ۱۲۰ هزار تومان، ۲۲۰ هزار تومان یارانه تشویقی دریافت کنند.

یارانه تشویقی مدت محدودی پرداخت می‌شود و در حقیقت هدیه دولت به مناسبت دهه فجر است. به‌همین خاطر نام طرح فجرانه را هم برایش به‌کار می‌برند. مبلغ یارانه تشویقی را می‌توان برای خرید ۱۱ قلم کالای ضروری، شامل مرغ، برنج، حبوبات، روغن، گوشت قرمز و... استفاده کرد. قیمت این اقلام بر مبنای سال گذشته می‌شود و خریداران مابه‌التفاوت قیمت‌ها را از محل یارانه جدید دولت می‌پردازند.

خود یارانه تشویقی موضوع جدیدی نیست و سابقه آن به خرداد امسال برمی‌گردد. مشمولان این طرح در اختصاص ۲۰۰ هزار تومان از مبلغ یارانه خود به خرید ۱۱ قلم کالای موجود در سبد غذایی تعریف شده، مشمول دریافت یارانه تشویقی ۱۲۰هزار تومانی شناخته می‌شدند. رقم یارانه تشویقی حالا تا ۲۲۰ هزار تومان افزایش پیدا کرده است. همزمان شرط خرید تا سقف ۲۰۰ هزار تومانی هم برداشته می‌شود تا مردم تشویق شوند سراغ کالابرگ بروند.

از زمان انتشار خبر، مردم درباره یارانه تشویقی و کالابرگ با ابهامات تازه‌ای روبه‌رو شده‌اند و دلشان می‌خواهد حداقل یک‌بار شده آن را امتحان کنند. بعضی‌ها درباره فرق یارانه تشویقی و یارانه جدید کنجکاوی می‌کنند و می‌خواهند بدانند چطور مشمول دریافت یارانه تشویقی می‌شوند. در این نوشته تلاش می‌کنیم به بخشی از سوالات و ابهامات پاسخ دهیم.

‌داستان کالابرگ و یارانه تشویقی

زمزمه‌های استفاده از کالابرگ از زمستان سال گذشته شنیده می‌شد و حتی همان زمان به صورت آزمایشی در چند استان کشور نیز اجرا شد اما شروع اصلی کالابرگ و یارانه تشویقی به خرداد ماه گذشته بر می‌گردد. طبق آخرین آمار‌های وزارت تعاون، ۱/۹میلیون خانوار در شهریور امسال از کالابرگ الکترونیک استفاده کرده‌اند. در روزهای اول خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی در دهک‌های اول تا سوم مشمول استفاده از کالا برگ و همچنین پرداخت یارانه تشویقی شدند.

برای دریافت یارانه تشویقی دولت اعلام کرد خانوارهای مشمول باید ۱۱ قلم کالا را که شامل برنج، روغن، مرغ، تخم‌مرغ، قند و شکر، پنیر، شیر، ماست، گوشت قرمز منجمد، حبوبات و ماکارونی می‌شود، خرید کنند. مشمولان این طرح در صورت خرید ۲۰۰ هزار تومان از مبلغ یارانه از بین ۱۱ قلم کالای سبد غذایی تعریف شده، مشمول دریافت یارانه تشویقی ۱۲۰هزار تومانی می‌شدند. اما این یارانه بعد از چند ماه و در مهرماه امسال دستخوش تغییرات شد.

به این شکل که خانوارهای دهک چهارم تا هفتم نیز می‌توانستند از طرح کالا برگ و یارانه تشویقی آن استفاده کنند. همچنین بعد از اضافه شدن تعداد خانوارها، تعداد کالای سبد غذایی هم افزایش پیدا کرد. با این اوصاف همه خانوارهای دهک اول تا هفتم که بیش از ۶۰ میلیون نفر هستند، مشمول استفاده از کالابرگ الکترونیکی شدند و به اضافه آن ۱۱ قلم کالای اولیه می‌توانند به سبد خرید خود اقلامی مثل خرما، سیب، هویج، کدو سبز، پیاز، گوجه فرنگی، عدس و مغزدانه اضافه کنند.

نکته مهم این طرح قیمت کالاهای معرفی شده است. ‌قیمت این کالاها به نرخ پایه سال گذشته محاسبه و اقلام اساسی ثابت و بدون تغییر قیمت تا پایان سال به یارانه بگیران عرضه می‌شود. مثلا قیمت پنیر یو اف بسته ۴۰۰ گرمی در بین کالاهای معرفی شده یارانه تشویقی حدود ۳۷ هزار تومان است و تا آخر سال همین قیمت باقی می‌ماند. اگر قیمت پنیر یواف تا آخر سال بالا برود، این پنیر با همان قیمت ۳۷ هزار تومان فروخته می‌شود.

تا قبل از انتشار خبر یارانه تشویقی ۲۲۰ هزار تومانی، کسانی که در دهک اول تا سوم بودند ۴۰۰ هزار تومان یارانه دریافت می‌کردند که این افراد باید ۲۰۰ هزار تومان از یارانه خود را صرف خرید از سبد تعریف شده می‌کردند تا ۱۲۰ هزار تومان یارانه تشویقی برایشان در نظر گرفته شود و یارانه هر عضو خانوار به ۵۲۰ هزار تومان افزایش پیدا کند.

همچنین یارانه نقدی دهک‌های چهارم تا هفتم به ازای هر نفر ۳۰۰ هزار تومان است که اگر آنها از کالابرگ استفاده می‌کردند و جزو مشمولان دریافت یارانه تشویقی قرار می‌گرفتند، مجموع یارانه دریافتی هر عضو خانوار دهک‌های چهارم تا هفتم با احتساب ۱۲۰ هزار تومان یارانه تشویقی تا ۴۲۰ هزار تومان افزایش پیدا می‌کرد.

یارانه تشویقی به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟

یارانه تشویقی ۲۲۰ هزار تومانی هم قرار است به خانوارهای دهک‌های درآمدی اول تا هفتم پرداخت شود. دهک اول تا هفتم حدود ۶۱ میلیون نفر هستند، با این اوصاف اگر جمعیت ایران ۸۰ میلیون نفر باشد، حدود ۷۵ درصد از شهروندان، شامل طرح یارانه تشویقی ۲۲۰ هزار تومانی می‌شوند. این یارانه تشویقی چند فرق عمده با یارانه قبلی دارد.

یکی اینکه حدود ۴۵ درصد مبلغ آن افزایش یافته و ۱۲۰ هزار تومان به ۲۲۰ هزار تومان رسیده است. دوم اینکه زمان آن نامحدود نیست و مدت زمان مشخصی برای دریافت آن اعلام شده است. فعلا قرار است یارانه تشویقی ۲۲۰ هزار تومانی از ۱۷ بهمن ماه تا ۱۷ اردیبهشت پرداخت شود و ممکن است پرداخت آن در پایان این تاریخ به اتمام برسد. همچنین قبل از اعلام یارانه تشویقی جدید، یارانه تشویقی ۱۲۰ هزار تومانی فقط به کسانی تعلق می‌گرفت که حتما تا سقف ۲۰۰ هزار تومان از کالاهای اساسی با استفاده از کالابرگ‌هایشان خرید می‌کردند.

اما با افزایش رقم یارانه تشویقی از این به بعد سقف ۲۰۰ هزار تومان برداشته شده و کسانی که کمتر از این رقم خرید کنند هم مشمول دریافت یارانه تشویقی می‌شوند. طبق طرح جدید دولت، با نام طرح فجرانه‌، ۱۱ قلم کالا با قیمت‌های مبنای سال پیش انتخاب شده و مابه‌التفاوت آن قیمت‌ها با قیمت روز از محل یارانه جدید دولت تامین می‌شود. به این صورت که قیمت روز سبد با ۱۱ قلم کالا‌، حدود ۷۴۳ هزار تومان است که خانوار دهک‌های اول تا هفتم درآمدی در صورت خرید بسته قیمت سال گذشته یعنی مبلغ ۵۲۳ هزار تومان را از جیب خود می‌پردازند و مابه‌التفاوت آن تا قیمت روز به مبلغ ۲۲۰ هزار تومان از محل اعتبار جدید دولت تامین می‌شود.

شرط بهره‌مندی از یارانه تشویقی چیست‌؟

در طرح جدید خانوارهای دهک اول تا هفتم می‌توانند برنج، مرغ، گوشت قرمز، روغن، ماکارونی، شیر، پنیر، ماست، قند و شکر، تخم‌مرغ و حبوبات بخرند. افراد مشمول می‌توانند اقلام طرح را در سقف وزنی و کالایی تعریف شده خرید کنند و امکان جابه‌جایی اعتبار بین گروه‌های کالایی وجود ندارد. چون به گفته وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی این ۱۱ قلم کالا کدگذاری شده و هر کسی به هر میزانی از میزان معین شده کالابرگ خریداری کند، مشمول دریافت این یارانه می‌شود.

مثلا با اعتبار برنج امکان خرید روغن وجود ندارد و فقط با اعتبار گروه لبنیات خرید شیر، ماست و پنیر امکان‌پذیر است. در این طرح برای سرانه هر فرد در ماه دو کیلو برنج تعیین شده است، خانوار چهار نفره می‌تواند در ماه هشت کیلو برنج خریداری و یارانه‌اش را دریافت کند. داستان مرغ و گوشت، حبوبات و دیگر اقلام هم به همین شکل است. همچنین یارانه هر قلم غذایی به‌صورت مجزا پرداخت خواهد شد.

یعنی یارانه خرید یک کالا را نمی‌توانید با یارانه خرید کالای دیگر عوض کنید. مثلا نمی‌توانید به جای هشت کیلو برنج، پنج کیلو برنج بخرید و بقیه را به گوشت اختصاص بدهید. یعنی اگر برای یک خانوار چهار نفره، هشت کیلو برنج درنظر گرفته شود و آنها پنج کیلو خریداری کنند، یارانه مضاعف به همان پنج کیلو تعلق می‌گیرد.

اگر یک خانواده‌ای قدرالسهمش هشت کیلو برنج باشد و فقط پنج کیلو برنج در ماه بخرد، به آن پنج کیلو برنج یارانه تعلق می‌گیرد. یک شرط مهم دیگر هم برای دریافت این یارانه تشویقی وجود دارد. برای برخورداری از این یارانه تشویقی یک خانوار نمی‌تواند همه مبلغ ۷۴۳ هزار تومان را مثلا مرغ یا گوشت بخرد. چون طبق جزییاتی که برای این طرح تعریف شده به همان میزان قدرالسهمی که مشخص شده باید خرید شود.

یک خانوار چهار نفره به ازای هر نفر یک کیلو مرغ می‌تواند در ماه خریداری کند. طبق این طرح اگر سرپرست خانواری از دهک اول تا هفتم، ۱۱ قلم کالا خریداری کند، معادل ۲۲۰ هزار تومان یارانه مضاعف به حساب فروشنده واریز می‌شود. یعنی آن خریدار به قیمت پایه خریداری می‌کند و ۲۲۰ هزار تومان مابه‌التفاوت به حساب فروشگاه از طریق شبکه ملی اعتبار واریز می‌شود.

چطور از کالابرگ و یارانه تشویقی استفاده کنیم؟

متقاضیان استفاده از کالابرگ الکترونیکی می‌توانند با مراجعه به فروشگاه‌های طرف قرارداد شبکه ملّی اعتبار برای خرید اقلام اساسی اقدام کنند. شیوه استفاده از کالابرگ به این شکل است که سرپرست خانوار باید برای اطلاع از ریز تراکنش‌ها اپلیکیشن شما را از نشانیshoma.sfara.ir دانلود و روی گوشی همراه خود نصب کند.

کسانی که گوشی اندرویدی ندارند می‌توانند این عملیات را با شماره‌گیری کد دستوری انجام دهند. سرپرستان خانوار می‌توانند با شماره‌گیری کد دستوری #۱۴۶۳*۵۰۰* از کد خرید و کد اعتبار و باقیمانده اعتبار یارانه خود مطلع شوند. طبق آخرین برآوردها درحال‌حاضر ۲۱۰ هزار فروشگاه برای خرید حضوری معرفی شده و فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه، اتکا، افق کوروش، هفت، جانبو، دیلی مارکت، مینو مارت، گندم طلایی، ‌هایپر فامیلی و وال مارکت نیز در سراسر کشور در این طرح مشغول خدمت رسانی به خانوارهای مشمول هستند.

همچنین یارانه بگیران می‌توانند به صورت آنلاین از اسنپ‌مارکت و دیجی کالا خرید کنند. این دو فروشگاه آنلاین در سراسر کشور به طرح کالابرگ الکترونیکی متصل شده‌اند. مشمولان این طرح برای خرید از اسنپ مارکت و دیجی کالا باید اپلیکیشن این دو فروشگاه آنلاین را روی تلفن همراه خود نصب کنند و سپس با ورود به اپلیکیشن، کالاهای مورد نیاز خود را انتخاب و به سبد خرید اضافه کنند.

به گفته وزیر کار هیچ نقطه‌ای وجود ندارد که اگر کسی خواست از اقلام کالابرگ خریداری کند دچار مشکل شود. حتی در روستاهای کوچک این امکان فراهم و دسترسی برای آحاد مختلف دهک‌های هفتگانه فراهم شده است. حتی علیرضا عسگریان معاون رفاه وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفته در شهرها فاصله شهروندان از فروشگاه ۱۵۰ تا ۱۷۹ متر است.

استفاده از کالابرگ اجباری است؟

از همان روزی که طرح کالابرگ اجرا شد، بعضی از یارانه بگیران تصور می‌کردند که استفاده از کالابرگ اجباری است و دیگر نمی‌توانند پول نقد دریافت کنند. اما نکته مهم این است که از همان روز اول اعلام شد، استفاده از کالابرگ اجباری نیست و سرپرست‌های خانواری که می‌خواهند یارانه را خرج کارهای دیگر کنند یا آن را نقدی بگیرند می‌توانند مثل قبل برای آن برنامه‌ریزی کنند.

چون اصلا استفاده از یارانه تشویقی و کالابرگ ربطی به یارانه نقدی ندارد و یارانه۳۰۰ هزار تومانی و ۴۰۰ هزار تومانی خانوار که بیستم هر ماه به حساب سرپرست واریز می‌شود، همچنان به قوت خود باقی است و خرید به‌طور اختیاری انجام می‌شود. یعنی با این تفاسیر مبلغ یارانه را می‌توان نقدی برداشت کرد و یارانه نقدی سرپرستان خانوار که از کالابرگ الکترونیک استفاده نکرده باشند، به‌طور کامل قابل برداشت است.

اما اگر بخشی از یارانه را در قالب کالابرگ صرف خرید کالای اساسی کرده باشید، باقیمانده یارانه به حساب سرپرست خانوار واریز خواهد شد. این یعنی اگر یک خانواده چهارنفره که در دهک ششم و هفتم قرار دارند و ماهی یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان یارانه می‌گیرند، ۶۰۰ هزار تومان از این مبلغ را صرف خرید کالای اساسی با کالابرگ کنند، بقیه یارانه همچنان به‌شکل نقدی از طریق کارت بانکی سرپرست خانوار قابل برداشت خواهد بود.

همچنین استفاده از کالابرگ کسی را وادار به خرید از برند خاصی نمی‌کند؛ کسانی که از کالابرگ استفاده می‌کنند، می‌توانند هرکالایی، از هر برندی که دوست دارند در سبد خریدشان بگذارند و هیچ اجباری برای خرید یک برند خاص وجود ندارد. همچنین لازم نیست همه اعتبار اختصاص پیدا کرده در قالب یارانه نقدی را بابت خرید از طرح کالابرگ هزینه کنید. امکان استفاده از اعتبار در چند مرتبه خرید وجود دارد.