افغانستان بالاخره آب را رها کرد

به گفته افغانستانی ها، این اتفاق به صورت غیرعمدی و به دلیل وجود نقص در این سازه انحرافی رخ داده و قرار شده است که دولت طالبان نقص این سازه را به گونه ای برطرف کند که دیگر آب به طرف شوره زار منحرف نشود.

با وجود این که ۱۹ مرداد امسال علی اکبر محرابیان، وزیر نیروی کشورمان ضمن سفر به افغانستان با وزیر آب و انرژی دولت طالبان دیدار کرد و در آن دیدار قرار شد از این به بعد حقابه ایران از رودخانه هیرمند مطابق معاهدات بین المللی به کشورمان تحویل داده شود، اما بازهم در تاریخ ۳۱ مرداد آرزو اشرفی زاده، مدیرکل دفتر تالاب های سازمان محیط زیست در نشست خبری خود تاکید کرد که امسال هم مانند سال گذشته، دولت طالبان حقابه ایران از رودخانه هیرمند را به سمت شوره زار گودزره هدایت کرده است.

صحبت های اشرفی زاده با استناد به تصاویر ماهواره ای به دست آمده از بند کمال خان افغانستان بود که براساس آن، ظاهرا دولت طالبان به روال سال گذشته خود و سال های قبل حکومت سابق افغانستان، حقابه کشورمان از رودخانه هیرمند را به جای این که طبق مسیر ثقلی رودخانه به سمت ایران هدایت کند، با استفاده از یک سازه انحرافی به سمت شوره زار فرستاده است. البته باید توجه داشت که این سازه در زمان اشغال افغانستان توسط آمریکا روی بند کمال خان ایجاد شده است و هدف از اجرای آن نیز دقیقا همین بوده که حقابه ایران از رودخانه هیرمند وارد کشورمان نشود و با هدایت به طرف یک منطقه لم یزرع به هدر برود.

افغانستان در سال آبی جاری ۱۵ میلیون متر مکعب آب به ایران داده است

در این میان اما در حالی روز ۳۱ مرداد مدیرکل دفتر تالاب های سازمان محیط زیست از هدایت مجدد حقابه ایران به سمت بیابان با استفاده از سازه انحرافی توسط افغانستان خبر داد که چند روز قبل از آن وزیر نیرو تاکید کرده بود که ایران با دولت طالبان توافق کرده است که آنها دیگر از سازه انحرافی برای تغییر مسیر آب استفاده نکنند و اجازه دهند که آب از سد کمال خان طبق مسیر ثقلی رودخانه وارد شمال سیستان و بلوچستان شود.

جالب این که دقیقا دو روز بعد از نشست خبری آرزو اشرفی زاده، روزنامه هشت صبح افغانستان به نقل از مقامات دولت طالبان نوشت که افغانستان از روز یکم شهریور آب را از بند کمال خان به سمت ایران رها کرده است. در چنین شرایطی سوال مهم این است که اگر گزارش این روزنامه صحیح است و طالبان از ابتدای شهریور مشغول تامین حقابه ایران است، پس چرا دقیقا در روز پایان مرداد، یکی از مقامات ارشد سازمان محیط زیست کشورمان از انحراف آب به دست طالبان سخن گفته بود؟

این سوال را خبرنگاران در نشست خبری فیروز قاسم زاده، سخنگوی صنعت آب کشور از او پرسیدند و قاسم زاده نیز در پاسخ گفت: اخبار غیررسمی دریافتی ما نشان می دهد با وجود این که افغانستان شروع به رهاسازی حقابه ایران به سمت شمال سیستان و بلوچستان کرده است، اما به دلیل وجود یک سازه انحرافی در بند کمال خان، اخیرا بخشی از حقابه کشورمان به صورت ناخواسته از این سازه سرریز شده و به طرف بیابان گودزره رفته است. البته به گفته افغانستانی ها، این اتفاق به صورت غیرعمدی و به دلیل وجود نقص در این سازه انحرافی رخ داده و قرار شده است که دولت طالبان نقص این سازه را به گونه ای برطرف کند که دیگر آب به طرف شوره زار منحرف نشود.

وی افزود: چهار روز است که افغانستان رهاسازی مداوم حقابه ایران از رودخانه هیرمند را براساس مذاکرات اخیر آغاز کرده و در این چهار روز حدود ۵ میلیون متر مکعب آب از افغانستان وارد ایران شده است. البته در ماه های گذشته نیز افغانستان در چند مرتبه به صورت محدود مقداری آب به طرف کشورمان هدایت کرده بود و در مجموع در سال آبی جاری (از شروع مهر ۱۴۰۰ تا کنون)، افغانستان بیش از ۱۵ میلیون متر مکعب از حقابه ایران از رودخانه هیرمند را به کشورمان فرستاده است. البته طرف مقابل ادعا دارد که بیش از این مقدار را به طرف ایران رهاسازی کرده است، ولی سازه های اندازه گیری موجود در مرزهای ایران همین رقم را نشان می دهد.

افغانستان متعهد شده است سالانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب به ایران بدهد

قاسم زاده با تاکید بر لزوم پایبندی دولت طالبان به معاهده تامین حقابه ایران از رودخانه هیرمند گفت: ما از گذشته های دور معاهده ای بین المللی را با افغانستان به امضا رسانده ایم و تمام خواست ما این است که افغانستان به عنوان کشور بالادست، حقابه ایران را به میزان تعیین شده در معاهده مربوطه رهاسازی کند. رقم دقیق حقابه ایران از رودخانه هیرمند در سال های دارای بارندگی نُرمال و بیش از نُرمال، سالانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب است، اما در سال های خشکسالی این میزان بسته به شدت کاهش بارندگی مطابق نظر هیات کمیساران طرفین تا حدودی کمتر می شود.

سخنگوی صنعت آب کشور ادامه داد: سفر اخیر وزیر نیرو به افغانستان سفر مهم و تاثیرگذاری بود، زیرا ما مطالباتی را از طرف مقابل داشتیم که باید در این سفر مطرح می کردیم تا بتوانیم تعهداتی حداقل ضمنی را از طرف مقابل درباره تامین حقابه ایران بگیریم. در همین راستا نیز دولت افغانستان متعهد شد که دیگر حقابه ایران از رودخانه هیرمند را با استفاده از سازه انحرافی ایجادشده روی بند کمال خان، به طرف بیابان گودزره هدایت نکند.

وی در ادامه تاکید کرد: طرف افغانستانی ضمن پذیرش مطالبات ایران تاکید داشت که امکان دارد در صورت سرریز آب از سازه انحرافی، بازهم بخشی از حقابه ایران به صورت ناخواسته به طرف شوره زار هدایت شود و در همین راستا نیز افغانستانی ها تعهد دادند که این سازه را اصلاح کنند و ارتفاع آن را افزایش دهند تا آب دیگر از این سازه سرریز نشود و به طرف گودزره نرود.

اگر افغانستان به تامین حقابه پایبند نباشد، از مراجع بین المللی پیگیری می کنیم

قاسم زاده در پاسخ به سوال دیگری درباره واکنش دولت ایران به احداث سد بخش آباد روی رودخانه هیرمند که ظرفیت مخزن آن ۲۶ برابر بند کمال خان است، عنوان کرد: هر سازه آبی که منجر به کاهش حقابه ایران از رودخانه هیرمند شود و باعث شود رقم توافق شده یعنی سالانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب در سال های دارای بارندگی نُرمال از رود هیرمند وارد کشورمان نشود، در نشست های مشترک طرف ایرانی با مقامات افغانستانی مورد بحث و مذاکره طرفین قرار خواهند گرفت.

سخنگوی صنعت آب کشور ادامه داد: طرف افغانستانی تعهد کرده است که برخلاف روال گذشته حقابه ایران از رودخانه هیرمند را حتما مطابق مذاکرات اخیر طرفین به کشورمان اختصاص دهد. طبق اخبار غیررسمی دریافتی ما از طرف های افغانستانی، سرریز شدن آب از سازه انحرافی به طرف شوره زار گودزره نیز تعمدی نبوده است و به خاطر نقص سازه انحرافی اتفاق افتاده و قرار شده است که افغانستانی ها این نقص را برطرف کنند. البته حجم آبی که اخیرا به صورت غیرعمدی به طرف شوره زار گودزره منحرف شده و در تصاویر ماهواره ای مشخص شده، چندان زیاد نبوده است.

وی در پایان تصریح کرد: موضوع لزوم تامین حقابه ایران از رودخانه هیرمند یک معاهده بین المللی است و در این معاهده نیز مراجعی برای طرح شکایت دو طرف پیش بینی شده است. بنابراین اگر ما روزی ببینیم که مجددا افغانستان به سمت عدم رهاسازی حقابه ایران حرکت می کند، موضوع را از مسیر حقوقی از مراجع بین المللی مربوطه پیگیری خواهیم کرد.