این آزمایش خون، آلزایمر آینده شما را لو می دهد

پژوهشگران دانشگاه واشینگتن آزمایش خون جدیدی را برای تشخیص آلزایمر ایجاد کرده‌اند. این آزمایش برای تشخیص پیش‌ساز مولکولی در خون طراحی شده است که می‌تواند موجب شود پروتئین‌ها به‌طور‌نامنظم تا بخورند و در مغز توده‌هایی ایجاد کنند و درنهایت پلاک‌های آمیلوئید بتا را تشکیل دهند.

اگر بتوان این اثبات مفهوم را بیشتر آزمایش کرد و مقیاس آن را گسترش داد، آزمایش جدید می‌تواند سرعت تشخیص آلزایمر را افزایش چشمگیری دهد و پاسخ‌گوی میلیون‌ها بیمار باشد و کمک کند تا مدت‌ها پیش از پیشرفت بیماری، به مراقبت‌های مناسب دسترسی پیدا کنند.

پلاک‌های آمیلوئید بتا از مشخصه‌های معروف بیماری آلزایمر هستند؛ اما نقش آن‌ها در زوال شناختی مشخص نیست. از دیرباز این پلاک‌های خارج‌سلولی به‌عنوان یکی از آغازگرهای اولیه‌ی اختلال عملکرد و تخریب نورون‌ها در نظر گرفته شده‌اند که درنهایت، به زوال شناختی منجر می‌شود.

بااین‌حال، مطالعات اخیر نشان داده‌اند که پلاک‌های آمیلوئید بتا فقط در یک‌سوم از بیماران مبتلا به آلزایمر دیده می‌شود و گاهی‌ اوقات در مغز افرادی وجود دارند که دچار نقص شناختی نیستند. به‌عبارت‌دیگر، پلاک‌های آمیلوئید بتا خارج‌سلولی در مغز به‌خودی‌خود لزوماً سمّی نیستند؛ اما ممکن است از توکسین‌های مولکولی ناشی شوند که تشخیص آن‌ها بسیار دشوار است.

توکسین‌های مذکور اساساً نسخه‌های عملکردی آمیلوئید بتا هستند که درون سلول‌ها یافت می‌شوند. آن‌ها به‌عنوان الیگومرهای سمّی آمیلوئید بتا شناخته می‌شوند. برخی از دانشمندان فکر می‌کنند که الیگومرهای سمّی آمیلوئید بتا می‌توانند به‌طور نامحسوسی از دور به نورون‌ها آسیب بزنند و سلول‌ها را مستعد تشکیل پلاک‌ها و توده‌های خارج‌سلولی کنند.

دانشمندان هنوز در حال کشف جزئیات این فرایند هستند؛ اما این فرضیه‌ پژوهشگران دانشگاه واشینگتن را بر آن داشته است تا آزمایشی به نام SOBA را به‌منظور تشخیص الیگومرهای سمی آمیلوئید بتا طراحی کنند. پژوهشگران در ابتدا SOBA را روی پلاسمای خون ۳۱۰ شرکت‌کننده آزمایش کردند. برخی از شرکت‌کنندگان نقص شناختی خفیف یا بیماری آلزایمر را نشان می‌دادند؛ درحالی‌که برخی دیگر از سلامت شناختی خوبی برخوردار بودند.

به‌گزارش ساینس آلرت، آزمایش SOBA با اندازه‌گیری الیگومرهای سمّی بتاآمیلوئید در پلاسمای خون، همه‌ی ۵۳ شرکت‌کننده مبتلا به آلزایمر را شناسایی کرد که آزمایش‌های پس از مرگ ابتلای آن‌ها به آلزایمر را تأیید کرد. در همین حین، در گروه کنترل تست SOBA الیگومرهایی را در نمونه‌های پلاسمای خون ۱۱ نفر شناسایی کرد. ده نفر از این شرکت‌کنندگان بعداً مبتلا به اختلال شناختی خفیف یا آلزایمر تشخیص داده شدند. والری دگت، مهندس زیستی از دانشگاه واشینگتن می‌گوید:
پزشکان و پژوهشگران به‌دنبال آزمایش تشخیصی مطمئنی برای بیماری آلزایمر بوده‌اند که نه‌فقط تشخیص آلزایمر را تأیید کند؛ بلکه قبل از بروز نقص شناختی بتواند بیماری را تشخیص دهد. این امر برای سلامت افراد و برای پژوهش‌ دراین‌باره مهم است که چگونه الیگومرهای سمّی آمیلوئید بتا ظاهر و موجب آسیب می‌شوند. آنچه در این‌جا نشان می‌دهیم، این است که SOBA ممکن است اساس چنین آزمایشی باشد.-

این تمام کاری نیست که SOBA می‌تواند انجام دهد. الیگومرهای سمّی فقط مشخصه‌ی بیماری آلزایمر نیستند. به‌نظر می‌رسد پروتئین‌های با تاخوردگی نادرست با بیماری پارکینسون و دیابت نوع ۲ و زوال عقل با اجسام لویی نیز مرتبط باشند. براین‌اساس، SOBA می‌تواند روزی برای شناسایی نشانگرهای اولیه بیماری‌های مذکور نیز به‌کار رود.

آزمایش‌های دیگری نیز برای اندازه‌گیری نشانگرهای آلزایمر طراحی شده‌اند؛ اما میزان موفقیت آن‌ها متفاوت بوده است. برای مثال، در سال ۲۰۱۸ نوعی تجزیه‌و‌تحلیل خون با توانایی تشخیص پیش‌سازهای آمیلوئید بتا شروع آلزایمر را ۳۰ سال پیش از بروز نقایص شناختی پیش‌بینی می‌کرد. به‌گفته‌ی پژوهشگران، SOBA نیز می‌تواند پیش‌بینی‌های مشابهی انجام دهد.

در رویه‌های بالینی کنونی، فقط آزمایش‌های خونی استفاده می‌شوند که ژن‌های مرتبط با بیماری آلزایمر را ارزیابی می‌کنند؛ اما این آزمایش‌ها در پیش‌بینی اینکه چه کسی به این بیماری مبتلا خواهد شود، عملکرد موفقی ندارند. اکنون با عملکرد مناسب آزمایش‌هایی مانند SOBA، این وضعیت ممکن است در آستانه‌ی تغییر باشد.

این مطالعه در مجله‌ی PNAS منتشر شد.