افزایش ۱۶ میلیونی حقوق فرهنگیان به کجا رسید؟

دسترسی به آموزش باکیفیت و عادلانه، حقی است که برای همه افراد جامعه، فارغ از هرگونه تمایز، قائل شده است. عدالت آموزشی به معنای فراهم کردن فرصت ‌های یادگیری برابر برای تمامی دانش ‌آموزان، بدون در نظر گرفتن پیشینه اجتماعی، اقتصادی یا جغرافیایی آنها است.

کارشناسان تعلیم و تربیت معتقدند که سیستم آموزشی ایران به شدت ناعادلانه است و این موضوع تبعات جبران ناپذیری را برای کشور به دنبال خواهد داشت.

پیرامون این مسئله با محمدرضا نیک نژاد پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش به گفتگو نشستیم و در ادامه گریزی به طرح رتبه بندی فرهنگیان زدیم.

نبود عدالت آموزشی، مانعی برای پیشرفت

نیک نژاد در این گفت و گو بیان داشت: در اصل ۳۰ قانون اساسی تاکید ویژه ای بر ضرورت آموزش رایگان (از پیش دبستانی تا پایان دیپلم و در صورت مهیا بودن شرایط در دانشگاه)  هستیم. سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز تاکید ویژه ای بر گسترش عدالت آموزشی در سطح کشور دارد. اما بر خلاف این قوانین صریح و زیرمجموعه های آنها ما شاهد اجرای عملیاتی آن ها نیستیم.

وی افزود: متاسفانه عدالت آموزشی در کشور ما به صورت ساختاری مورد تعرض قرار گرفته است. امروزه به جرات می توان گفت که ساختار آموزشی کشور ما یکی از ناعادلانه ترین سیستم های آموزشی در منطقه و حتی شاید در دنیا است.  

کارشناس حوزه تعلیم و تربیت با بیان اینکه آموزش، بهداشت و درمان و همچنین امنیت جزو وظایف شاخص و ذاتی هر دولتی به حساب می آید، گفت: آموزش باید در تمام سطوح به شکلی باشد که بتواند به مثابه یک نردبان برای خانواده هایی که پیش زمینه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نامناسبی عمل کند. نباید فراموش کرد که عمدتا کودکان و نوجوانان این خانواده ها به شکل ساختاری در رقابت های آموزشی و پس از آموزشی از خانواده های متمول جا می ماند.

نیک نژاد در ادامه عنوان کرد: ما از اواخر دهه ۵۰ تا مدت کوتاهی پس از جنگ (که به لحاظ اقتصادی در بدترین دوران به سر می بردیم) شاهد بهترین دوران از نظر عدالت آموزشی در سطح کشور بوده ایم. متاسفانه در سال های پس از جنگ قدم به قدم از این عدالت آموزشی دور شده و به وضعیت امروزی رسیدیم.

پول حرف اول و آخر را می زند

وی در ادامه با بیان اینکه نبود عدالت آموزشی تبعات خاص به خود را در پی دارد، خاطرنشان کرد: آموزش عادلانه، گذرگاهی برای کسب شغل و جایگاه ‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی برای همه افراد است. اما در حال حاضر، خانواده‌ های ثروتمند با صرف هزینه ‌های بیشتر برای آموزش فرزندانشان، گوی سبقت را از خانواده‌ های کم ‌برخوردار ربوده ‌اند. آمارها نشان می‌ دهد که قبولی در رشته‌ های پرمتقاضا و کسب بهترین معدل ‌ها عمدتاً در اختیار سه دهک بالای جامعه است. این موضوع رقابت را از استعداد و تلاش به سمت ثروت و تمکن مالی سوق داده است.

این فعال صنفی همچنین گفت: آمارهای منتشر شده از کنکور، قبولی رشته های شناخته شده، معدل ها و... حاکی از آن است که بیشترین قبولی ها در رشته های پرمخاطب و کسب بهترین معدل ها به سه دهک بالای جامعه تعلق دارد. متاسفانه امروزه رقابتی که باید در استعداد و تلاش کودکان باشد به معنی واقعی کلمه وجود ندارد و پول حرف اول و آخر را می زند.

 رتبه بندی معلمان طرحی کاملا شکست خورده 

نیک نژاد در بخش دیگری از صحبت های خود به موضوع رتبه بندی معلمان اشاره کرد و گفت: بر اساس پیش نویس اولیه، قرار بر این بود که رتبه بندی صرفا برای معلمان باشد نه کارمندان آموزش و پرورش یا مدیر و معاون مدرسه. دولت باید رتبه بندی کارمندان آموزش و پرورش و سایر ارکان آموزشی کشور مانند مدیران و معاونان مدارس را در سامانه مجزای دیگری انجام می داد.

وی افزود: در طرح های اولیه قرار بر این بود که با توجه به جنس یکسان آموزش عمومی (۱۲ سال پایه) و آموزش در دانشگاه، هر رتبه در مقایسه با رتبه خود در دانشگاه حداقل ۸۰ درصد دریافتی داشته باشد. به عبارتی اگر معلمی در مدرسه رتبه ۲ را دریافت کرده و همزمان یک استاد نیز دارای رتبه مشابه در دانشگاه مشغول به تدریس است، شخص معلم باید حداقل ۸۰ درصد از حقوق استاد دانشگاه را به عنوان حقوق دریافت کند.

کارشناس حوزه تعلیم و تربیت در ادامه گفت: متاسفانه این مورد در دولت سیزدهم مورد غفلت قرار گرفت و به نحو دیگری اجرا شد. بنا به گفته آقای منادی رییس وقت کمیسیون آموزش مجلس،  افزایش حقوقی که در طرح اولیه رتبه بندی برای معلمان پیش بینی شده بود عددی بین ۸ الی ۱۶ میلیون تومان بود. این در حالی است که در حال حاضر میانگین دریافتی تمام معلمان کشور ۱۵ میلیون تومان در ماه است. یعنی افزایش ۸ تا ۱۶ میلیونی حقوق معلمان به ۲ الی ۴ و نیم میلیون تومان افزایش تغییر پیدا کرد.

وی خاطرنشان کرد: به عقیده من حقوق معلم بدون رتبه بندی باید به میانگین حقوق ملی برسد. چرا که نمی توان کیفیت آموزش را به پول گره زد. ما باید از نمونه های موفق آموزش و پرورش های دنیا الگو بگیریم.

این فعال صنفی در پایان گفت: امروزه به جرات می توان ادعا کرد که بیش از ۹۰ درصد تمام معلمان (حتی آنها که رتبه ۵ گرفته اند) از طرح نتیجه رتبه بندی راضی نیستند. چرا که در بهترین حالت ۴ میلیون تومان به حقوقشان اضافه و در مقابل ۱۰ میلیون تومان به هزینه های جاری آنها اضافه شده است. در حال حاضر، می ‌توان گفت که طرح رتبه ‌بندی فرهنگیان به دلیل عدم حل مشکلات معیشتی معلمان و ناکارآمدی در ایجاد عدالت آموزشی، طرحی شکست ‌خورده محسوب می‌ شود.