چطور یک معلم و فرهنگی نمونه باشیم؟

منظور ما از بیان استانداردهای حرفه ای معلم آن نیست که یک معلم الزاما باید روانشناس یا مشاور باشد؛ این امر غیر منطقی به نظر می رسد. منظور آن است که فرض کنید سوای درد اجتماعی، یک دانش آموز به دلیل فوت مادر خود، درگیر مشغله فکری است. اگر معلم در این شرایط، بدون توجه به آن دانش آموز به تحلیل و بررسی ماده های درس خود بپردازد، نتیجه آن چیزی جز ناراحتی بیشتر دانش آموز نخواهد بود. در این شرایط، معلم حرفه ای در آن روز دانش آموز را کنار می کشد و می پرسد از وی کمکی ساخته است؟ پس از این کار تلاش می کند در آن روز خاص، تا جایی که امکان دارد فشار را از روی دانش آموز بردارد تا بیش از این اذیت نشود.

منظور از استاندارد چیست؟

استانداردهای حرفه ای معلم در بخش اخلاق موارد بسیاری را شامل می شوند. این استانداردها مجموعه ای از خصوصیات اند که تضمین می کنند یک معلم باید چه کارهایی را در حوزه اخلاق حرفه ای انجام دهد و از انجام دادن چه اموری خودداری کند. چه خصوصیاتی داشته باشد و حضور چه خصوصیاتی در شخصیت وی برای تدریس و معلم بودن آن فرد مضر است. در ادامه به برخی از این موارد اشاره خواهیم نمود. این موارد باعث جلب اعتماد می شوند، در نتیجه باعث می شوند دانش آموز راحت تر به یادگیری خود بپردازد.

در کشورهای خارجی، خلاف داخل ایران، استانداردهای حرفه ای معلم دارای اهمیت بسیاری هستند. چارچوب های ساختاری آنها تا حد زیادی جالب اند. این چارچوب، روابط را از ماجرای تدریس و انتخاب معلمان و ارتقا و رتبه گیری آنها حذف خواهد کرد. برای نمونه، معلم نمی تواند به صرف سطح دانش دینی بالا یا سهمیه های دیگر، به جایگاه های بالا دست پیدا کند. معلم باید بر اساس دانش خود تعیین شود و امتیازات دیگر در رتبه بندی معلمان کمتر به چشم می خورد. حال فرض کنید معلمی با هوش اجتماعی بالا، در آن لحظه دانش آموزان خود را تسلی می دهد؛ می گوید ما برای بهبود وضعیت، نیاز مبرمی به درس خواندن داریم تا بتوانیم جامعه خود را ارتقا دهیم. اگر زلزله ای آمده است، در ایام زلزله می گوید من هم با شما هم درد هستم، پس بیایید با هم دوباره این شهر را بسازیم.

استانداردهای حرفه ای معلم چیست؟

استانداردهای حرفه ای معلم چیست؟ در ابتدا برای بیان این موضوع و تعریف آن باید دست به تقسیم بندی این موضوع زد و متر و معیارهای آن را مشخص کرد. استانداردهای حرفه ای، شامل موارد متعددی می شوند. به طور کلی باید گفت استانداردها ویژگی هایی هستند که یک معلم برای ایده آل شدن به تمامی آنها نیاز دارد. در ادامه به بررسی این ویژگی ها خواهیم پرداخت. در کشور های مختلف استانداردهای متغیری برای معلم حرفه ای تعریف شده اند. از دلایلی که باعث تفاوت رویکرد معلم حرفه ای می شود، می توان به موارد ذیل اشاره کرد. برخی از آنها در بین کشور های مختلف تا حدودی مشترک به نظر می رسند.

1. عوامل فرهنگی:

یکی از مهمترین عللی که باعث می شود تعریف استانداردها متغیر شود آن است که استانداردهای حرفه ای معلم وابسته به هر فرهنگ درگیر تغییر می شوند. برای نمونه، باید گفت یک جامعه دارای فرهنگ اسلامی، از منظر فرهنگی برخی از نیاز ها را طلب می کند و معلم استاندارد را یک معلم خاص می داند. اما یک جامعه بدون چارچوب های دینی، رویکرد متفاوتی نسبت به یک معلم خوب دارد و ویژگی های دیگری را برای وی قلمداد می کند.

2. عوامل تاریخی:

در هر دوره از تاریخ، متر و معیارهای یک معلم خوب و استانداردهای معلم حرفه ای تغییر می کنند. برای نمونه اگر در ایران صد سال گذشته، به دنیا آمده باشیم، معلمی را ماهر به شمار می آوریم که شاید امروزه، او معلم بدی به حساب بیاید. پس می توان گفت دسته دوم عوامل استانداردهای متغیر در میان کشورهای مختلف، همین زمان های مختلف است. باید توجه داشت هر کدام از معلم ها، در هر دوره تاریخی که باشند؛ اگر کارشان را متفاوت از ویژگی های دوره خود انجام دهند، قطعا تنبیه خواهند شد و از جانب جامعه طرد می شوند.

تعریف استانداردهای حرفه ای معلم شایسته

تعریف استانداردهای حرفه ای معلم شایسته، چندان سخت نیست. معلم شایسته باید برخی ویژگی ها را که همان استاندارد های معلم حرفه ای است، در خود جای داده باشد. به صورت اجمالی به برخی از این خصوصیات اشاره خواهیم نمود:

1.دانش:

از موارد فراگیر در تمامی جوامع برای استانداردهای حرفه ای معلم، دارا بودن دانش است. فرض کنید که یک معلم ریاضی، مهارت و دانش کافی برای آموزش یک فرد را نداشته باشد، نتیجه این امر چیزی جز عدم یادگیری دانش آموز به نظر نمی رسد. در این صورت، معلم سعی می کند یا دانش آموز را بپیچاند و جواب غلط به او بدهد یا در شرایط ایده آل به دانش آموز اعلام می کند که من این پرسش را درک نمی کنم. بلد نیستم و تا هفته بعد به تو پاسخ خواهم داد. این دسته از معلمان که بگویند نمی دانم در ایران به ندرت یافت می شوند؛ متاسفانه عدم حضور این دسته از معلمان در جامعه نتیجه ای جز شکست فکری جامعه ندارد.

2. هوش اجتماعی:

بالا بودن سطح هوش اجتماعی فردی از جمله استانداردهای حرفه ای معلم است. حال باید گفت هوش اجتماعی را چگونه تعریف می کنیم؟ فرض کنید در جامعه حوادث بدی رخ داده است که دانش آموز درگیر آن حوادث گشته یا خانواده ها درگیر آن شده اند. معلمی که از سطح پایین هوش اجتماعی رنج می برد با چهره ای بشاش و بدون اشاره به درد فراگیر جامعه، به ادامه آموزش خود می پردازد. با این کار، دانش آموز دیگر نمی تواند به راحتی به آن معلم احترام بگذارد و او را درک کند. به دنبال عدم اعتماد دانش آموز، پروسه یادگیری دانش آموز نیز درگیر اختلال می شود؛ این اختلال نتیجه ای جز شکست نخواهد داشت.

استانداردهای اخلاق حرفه ای معلم

استانداردهای اخلاق حرفه ای معلم چندان دور از ذهن نیستند و از جمله اصول استانداردهای حرفه ای معلم نیز به شمار می روند. می توانیم در این باره به موارد زیر اشاره کنیم:

1. احترام به زمان:

دانش آموزها باید مطمئن باشند که معلم آنها بسیار به زمان کلاس شان احترام می گذارد. از نظر اخلاقی این امر بسیار مهم است. اگر معلم به کلاس درس بیاید و کل زمان کلاس درس را به قصه گفتن و داستان گویی اختصاص دهد؛ پس از آن سر خود را در گوشی کند و به بهانه حل تمرین دانش آموز به کارهای شخصی خود در  زمان کلاس بپردازد، نتیجه این امر چیزی جز نابودی زمان دانش آموز نیست. وقتی دانش آموز می بیند که معلم برای زمان کلاس اهمیت چندانی قائل نیست، او هم حواس خود را به درس جمع نمی کند؛ در نتیجه سطح کلاس پایین می آید.

2. انضباط:

مبحث انضباط در حوزه استانداردهای حرفه ای معلم جایگاه ویژه ای دارد. معلم باید از نظر زمانی دارای نظم باشد. در یک ساعت مقرر وارد کلاس شود و در ساعت مقرر کلاس را ترک کند. حضور دیرتر از زمان مقرر، نشان دهنده بی نظمی معلم است؛ این کار باعث می شود تا دانش آموز درس دادن این معلم را جدی نگیرد. تعطیل کردن زودتر از موعد نیز نتیجه ای یکسان دارد. دانش آموز فکر می کند که استاد می خواهد او را از سر باز کند و از آن کلاس خسته شده است؛ در نتیجه به حرف های آن معلم توجه نخواهد نمود. از جانب دیگر، دیرتر از زمان موعد تعطیل کردن کلاس نیز عوارض جانبی خود را دارد. این کار باعث می شود دانش آموز حس خستگی و تنفر از درس را در خود پیدا کند؛ در نتیجه از این تاخیر ناراحت می شود و از جانب دیگر برای کلاس های بعدی دچار خستگی مفرط می گردد.

استانداردهای حرفه ای معلمان در کشورهای خارجی

استانداردهای حرفه ای معلمان در کشورهای خارجی چگونه اند؟ در کشورهای دیگر استانداردهای معلم حرفه ای بسیار متفاوت اند. منظور این نیست که این استانداردها دستخوش تغییر ساختاری می شوند؛ بلکه بسیار سختگیرانه تر اعمال می شوند. در ادامه به بررسی استانداردهای سختگیرانه آنها در انتخاب معلم خواهیم پرداخت.

1. کنش اجتماعی:

در کشورهای خارجی، کنش های اجتماعی و تشویق دانش آموزان به انجام آنها، مهم است. یکی از ویژگی های استانداردهای حرفه ای معلم، رعایت کنش های اجتماعی  به شمار می آید. برای نمونه، ما در ایران برای یک معلم ادبیات در نهایت با افرادی مواجه هستیم که هیچ کنش اجتماعی را بر دوش دانش آموز نمی گذارند. ادبیات خلاقه و خلق و یاددهی کنش اجتماعی از کلاس های درسی حذف شده است. برای نمونه، معلم به دانش آموز می گوید به جای سرودن شعر برو درست را بخوان؛ این رویکرد در خارج از کشور اینگونه نیست. معلم تدریس داستان نویسی می کند و از دانش آموزان می خواهد اگر می توانند شعر بگویند. با یکدیگر دست به ساختن روزنامه دیواری بزنند؛ یا جشنی در حوزه ادبیات یا در دیگر حوزه های اجتماعی، برگزار کنند. تشویق گر بودن در حوزه تدریس به انجام  فعالیت های اجتماعی؛ از دیگر استاندارد های حرفه ای معلم در خارج از کشور به شمار می آید.

2. ویژگی های اخلاقی:

احترام به اقلیت های تغییر جنسیت یافته یا به اقلیت های مذهبی، از ویژگی هایی است که در اروپا به عنوان خط قرمز به شمار می رود. اگر در اروپا به یکی از اقلیت های جنسی بی احترامی شود، این بی احترامی تخلف به شمار می آید. این تخلف، تنبیهات بسیاری را با خود به همراه خواهد داشت. یا اگر به یکی از اقلیت های مذهبی بی احترامی شود؛ این امر، نتیجه ای جز توبیخ دانش آموز را در پی نخواهد داشت.

طراحی پرسشنامه استانداردهای حرفه ای معلم

طراحی پرسشنامه استانداردهای حرفه ای معلم ضرورت دارد. در انتها باید بتوان لیستی از استانداردهای حرفه ای معلم را دسته بندی کرد؛ سپس بر اساس آن، پرسشنامه ای را طراحی نمود تا بتواند به ما نشان دهد که یک معلم حرفه ای کیست. این پرسشنامه به سه بخش تقسیم می شود که هر یک از این بخش ها را باید افراد متفاوتی پر کنند. یک بخش مربوط به خود معلم است که حرفه ای بودن او را محک می زند. بخش دیگر مربوط به روابط اجتماعی اوست که باید همکاران، همسایگان و اطرافیان وی دست به پر کردن آن بزنند.  بخشی دیگر مربوط به دانش آموزان است که آنها پس از تدریس تمرینی، باید این پرسشنامه را پر کنند. در ادامه به هر یک از این موارد به صورت اجمالی پرداخته خواهد شد.

1.بخش معلم

تحلیل استانداردهای حرفه ای معلم از خود معلمان شروع می شود. ما باید سطح دانش وی را در پرسشنامه محک بزنیم. از جانب دیگر با خلق موقعیت های روانی مختلف، باید بدانیم که یک معلم در آن شرایط چه کار خواهد کرد. این امر، باعث می شود ما بفهمیم از منظر اخلاقی چه محدودیت هایی برای فردی که میخواهد معلم حرفه ای بشود موجود اند.

2.بخش روابط اجتماعی

در این بخش، پرسش های ما باید از همکاران، هم دانشگاهی ها، همسایه ها و خانواده معلم باشد. در این بخش باید از چگونگی اخلاق وی پرسید. اینکه چه کاری را انجام می دهد یا چه کمک هایی در راستای کار تیمی و تعالی اوضاع زیست اجتماع خود می کند. این موارد مربوط به بخش پرسشنامه اجتماعی است.

3.بخش دانش آموز

از آنها می خواهید که در مورد معلم خود بدون ترس و تعارف سخن بگویند. از اخلاق های خوب و بد وی در کلاس ها سوال می کنید. از آنها می پرسید که چه چیز هایی را در تدریس او می پسندند یا آنها را رنج می دهد.