ایران جزو ۱۰ معدن دار برتر دنیا شد / مزیت ها و ظرفیت های معادن ایران

ایران دارای ذخایر معدنی بسیار غنی و متنوعی است که شامل نفت، گاز طبیعی، معادن فلزی مانند مس، روی، سرب، آهن، و طلا، و همچنین معادن غیرفلزی از جمله سنگ‌های آهنی، گچ، نمک، سیلیس و آلومینیوم می‌شود. این ذخایر معدنی ایران به عنوان یک منبع مهم برای صنعت، صادرات و توسعه اقتصادی کشور تلقی می‌شوند و نقش مهمی در تحولات اقتصادی و صنعتی دارند.

ایران با داشتن ۲۷.۳ تریلیون دلار منابع معدنی از جمله نفت، گاز، زغال سنگ، کروم، مس، سنگ آهن، سرب، منگنز، روی، گوگرد در جایگاه پنجم جهان قرار دارد.

براساس گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، معادن در ایران از مزیت ها و ظرفیت های قابل توجه ای برخوردار است.  بخش معدن و صنایع معدنی پیشران اقتصاد است و با گسترش این صنعت و متحول‌شدن این بخش، سایر بخش‌های صنعتی و اقتصادی در کشور فعال می‌شود. ایران با داشتن ۷ درصد از منابع معدنی غنی دنیا، با دارا بودن ۳۷ میلیارد تن ذخایر کشف  شده، ۵۷ میلیارد تن ذخایر و حدود ۶۸ نوع ماده معدنی غیرنفتی به عنوان یکی از ۱۵ کشور معدنی برتر جهان بعد از روسیه، آمریکا، عربستان سعودی، کانادا در رتبه پنجم ، همچنین رتبه نخست تولید گاز طبیعی  و رتبه سوم نفت جهان را به خود اختصاص داده است.

۵۷درصد از معادن کل کشور در ده استان خراسان رضوی، فارس، سمنان، مرکزی، اصفهان، کرمان، آذربایجان شرقی، یزد، خراسان جنوبی و آذربایجان غربی واقع شده که از این معادن میتوان به معدن مس سرچشمه، معدن سنگ آهن، سنگان، معدن روی مراغه، معدن گل کهر سیرجان و معدن روی انگوران اشاره نمود.  با توجه به قرار داشتن بیشترین معادن در استان های خراسان رضوی، فارس و سمنان اما بیشترین ارزش تولیدات معدنی در کشور، به ترتیب مربوط به سه استان کرمان، یزد و آذربایجان شرقی به ترتیب به ارزش ۸۱.۱ ، ۲۶ و۱۳.۵ میلیارد تومان می‌باشد.

بخش صنعت به دلیل برخورداری از پیوند با سایر بخش های اقتصادی، در ایجاد اشتغال و تولید، نقش مهمی را ایفا می کند. این بخش از طریق ارزش افزوده ای که دارد میتواند به رشد تولید ناخالص داخلی کشور کمک کند. بیشترین میزان ارزش افزوده در سال های اخیر مربوط به سال ۱۳۹۹ که حدود ۱۵.۶ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. ارزش افزوده کشور در سال های اخیر با رشد منفی همراه بوده که عوامل مختلفی از جمله وضعیت نامناسب اقتصادی،عدم حضور سرمایه گذاران خارجی،  نقش ضعیف بخش خصوصی و ... باعث  کاهش بخش معدن از تولید ناخالصی داخلی معادن بوده است و طبق آمارهای بانک مرکزی ، در سطح پایین و حداکثر در سطح ۱.۱ درصد طی سال های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ قرار داشته است.

طبق آمار مرکز جامع ایران ۸۹.۲ ارزش افزوده بخش معدن مربوط به سه معدن اصلی سنگ آهن، مس ، سرب و روی می باشد که  استخراج معادن سنگ آهن با سهم ۵۷.۷ درصد بیشترین ارزش افزوده را در بین  معادن کشور به خود اختصاص داده و پس از آن معادن سنگ مس با سهم ۲۵.۷ درصدی سرب و روی با سهم ۵.۸ درصدی قرار دارند. معادن سنگ آهن گل گهر، چادرملو وسنگان که به ترتیب در استان های کرمان، یزد و خراسان قرار دارند که در رتبه اول ارزش افزوده معادن کشور در بخش سنگ آهن به ارزش ۱۰۹.۶ هزار میلیارد تومان قرار دارد و معدن سرچشمه بزرگترین معدن مس ایران، خاورمیانه و شمال آفریقا در استان کرمان و در مجتمع مس سرچشمه واقع شده که بالغ بر ۱۰ میلیارد تن ذخایر معدنی دارد.

ارزش کل تولیدات معادن کشور در سال ۱۴۰۰، حدود ۲۷۵هزار میلیارد تومان برآورد شده است که این میزان نسبت به سال ۱۳۹۹ رشد ۸۴.۱ درصدی داشته است. ۱۰ معدن اصلی کشور در مجموع ۹۸ درصد از ارزش تولیدات بخش معدن به ارزش ۱۴۶.۶ هزار میلیارد تومان را تشکیل داده است. طبق آمار وزارت صمت؛ در ۴ ماه نخست سال ۱۴۰۱ تولید ۱۱ محصول منتخب معدنی اعم از فولاد خام، محصولات فولادی، کاتد مس، آلومینا، کنسانتره ذغال سنگ، سیمان، کاشی و سرامیک، شیشه جام، ظروف شیشه ای، ظروف چینی و چینی بهداشتی مشاهده می شود که در این بین بیشترین میزان مربوط به رشد ۲۱.۳ درصدی تولیدکنسانتره ذغال سنگ و رشد حدود ۱۴ درصدی تولید ظروف شیشه ای است ؛ و کمترین میزان مربوط به، تولید چینی بهداشتی و ظروف چینی که به ترتیب با رشد منفی ۱۶.۸ و ۴.۹ درصدی روبرو می باشد.

سال ۱۴۰۰ ده معدن اصلی کشور، ۹۵.۴درصد از ارزش کل سرمایه گذاری معدن را در به خود اختصاص داده اند که استان های یزد، خراسان جنوبی، خراسان رضوی با سهم ۱۷.۱، ۱۴.۳ و ۹.۶ درصدی بیشترین ارزش سرمایه گذاری در بخش معدن را داشته اند. علاوه بر سرمایه گذاری در بخش معدن که معادل ۷.۸ هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به سال قبل از آن ۴۳.۶ درصد رشد داشته، در بین فعالیت های مختلف معدنی؛ سنگ آهن، زغال سنگ خشک و شن و ماسه به ترتیب بیشترین ارزش سرمایه گذاری را داشتند. از مجموع ۷.۸ هزار میلیارد تومانی سرمایه گذاری در بخش معدن، ۷۰.۵ درصد مربوط به ماشین آلات، ابزار و وسایل کار با دوام، ۷.۸ درصد مربوط به وسایل نقلیه، ۴.۷ درصد مربوط به تجهیزات اداری، ساختمان، راه اختصاصی، نرم افزارهای رایانه ای و سایر موارد سرمایه گذاری بوده است.

صنعت و معدن در سال ۱۴۰۰ توانسته در مجموع برای ۱۳۰هزارنفر ایجاد اشتغال کند که نسبت به سال گذشته ۸.۳ درصد افزایش یافته است و این میزان با توجه به مجوزهای صادر شده در سال های اخیر، افزایش میزان اشتغال ۱۵ هزارنفری را به همراه خواهد داشت.

ارزش کل صادرات محصولات معدنی در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۲.۵ میلیارد دلار برآورد شده که بیشترین ارزش صادراتی در سال ۱۴۰۱ مربوط به سنگ آهن، سیمان و گوگرد که به ترتیب سهم ۴۵.۸ ، ۱۹ و ۱۵.۱ درصدی را رقم زدند. بیشترین رشد منفی صادرات در این حوزه مربوط به، شیرآلات بهداشتی است و در مقابل صادرات لوله و پروفیل فولادی و صادرات طلا و جواهر همراه با رشد قابل توجه ای همراه بوده است. در بخش فلزات معمولی و مصنوعات آنها، چدن، آهن و فولاد صادراتی به ارزش حدود ۶ میلیارد دلار داشته اند.

مزیت‌های فراوان بخش معدن در کنار تنوع انواع مواد معدنی و حجم ذخایر معدنی در ایران، کشور ما را به عنوان یکی از سرآمدان معدنی تبدیل کرده که در عین حال اهرمی موثر برای گریز از تحریم‌ها و کاهش نیاز به واردات مواد اولیه بوده همچنین، با وجود چالش ها، ایران همچنان در بسیاری از زمینه ها پتانسیل بسیار بالایی دارد و می تواند با استفاده از منابع و بالا بردن ظرفیت های خود در راستای توسعه و رشد اقتصادی پیشرفت کند.