بنزین ایران، بازیچه دست طالبان / ادعای بی کیفیتی بنزین ایران، چقدر صحت دارد؟

صادرات بنزین یکی از موضوعات حساس در بازار جهانی است. بنزین به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع انرژی جهان، در بازار جهانی اهمیت زیادی دارد. کشورهای تولید کننده بنزین، این محصول را به کشورهای دیگر صادر می‌کنند تا درآمد بیشتری کسب کنند. این صادرات می‌تواند بر روند تولید داخلی و قیمت بنزین در کشور مبدا و مقصد تأثیر بگذارد. همچنین، قوانین و مقررات محلی و بین‌المللی می‌توانند بر تأثیر این صادرات اثرگذار باشند.

هراز چندگاهی از سوی سایت‌ها و خبرگزاری‌های افغانستانی خبری منتشر می‌شود که بنزین صادراتی ایران توسط طالبان برگشت داشته شد و علت آن کیفیت پایین بنزین صادراتی ایران بوده است. در وهله اول این سوال مطرح می‌شود که در شرایطی که تولید و مصرف بنزین کشور سربه‌سر است و با اندکی افزایش تقاضا، به‌خصوص در ایام پایان سال و تابستان، ناترازی شدید بیش از ۱۰ میلیون لیتری در روز را تجربه می‌کنیم، چطور بنزینی برای صادرات به افغانستان ارسال می‌شود؟

همچنین این سوال مطرح می‌شود که وقتی بنزین تولیدی در پالایشگاه‌های اصلی کشور، به گفته مسئولان شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی بنزین با استاندارد‌های یورو ۴ و یورو ۵ است، چطور بنزینی که برای صادرات تخصیص داده می‌شود، می‌تواند انقدر بی‌کیفیت باشد که کشوری، چون افغانستان که از نظر ممیزی‌های استانداردی، از بسیاری از کشور‌ها سخت‌گیری کمتری دارد، مُهر بی‌کیفیتی روی بنزین ایران بزند؟

پاسخ این سوالات مشخص است، بخش دولتی ایران هیچ صادرات رسمی زمینی بنزین به افغانستان ندارد. آنچه به‌عنوان بنزین ایران وارد خاک افغانستان می‌شود، یا در قالب قاچاق است و یا توسط بخش خصوصی به عنوان فرآورده‌های هیدروکربوری صادر می‌شود.

قطعا روی آنچه قاچاق می‌شود، نظارتی نیست و می‌تواند قاچاق‌کننده، هر فرآورده بی‌کیفیتی را به‌عنوان بنزین ایرانی به طرف خریدار بفروشد؛ و اینجا باید رسانه‌های افغانستانی به این موضوع بپردازند که چرا بخشی از تأمین سوخت افغانستان از طریق قاچاق تأمین می‌شود و چه نهاد‌ها و افرادی در این کشور در این زمینه ذی‌نفع و فعال هستند.

اما از سوی دیگر، ده‌ها شرکت پالایشی کوچک مقیاس و ده‌ها شرکت تجاری در زمینه صادرات انواع فرآورده‌های هیدروکربوری درحال فعالیت هستند که متأسفانه ضعف نظارت بر فعالیت این شرکت‌ها، انتشار اخبار این چنینی را به دنبال دارد و این شرکت‌ها با آبروی کشور بازی می‌کنند که لازم است برخورد لازم از سوی دستگاه‌های مسئول همچون صمت و نفت با متخلفان انجام شود.

۷۱ درصد بنزین تولیدی استاندارد یورو ۴ و ۵ است

این در حالی است که بر اساس اعلام شرکت پخش فرآورده‌های نفتی ۷۰ درصد بنزین تولیدی داخل کشور استاندارد یورو ۴ و ۵ را دارد و ادعای بی‌کیفیتی بنزین ایران و بازگشت آن به این دلیل از افغانستان صحت ندارد. از سوی دیگر، رئیس هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی اعلام کرد: هیچ پایه و اساس استاندارد و مسائل فنی در بازگشت محصولات نفتی ایران در میان نیست موضوع غیرفنی و مباحث حاشیه‌ای، مافیایی و انتفاع گروه‌های خاص است.

وی افزود: استاندارد فراورده‌های نفتی یک تعریف مشخص بین‌المللی دارد، نمی‌توان فاکتورهای بدون پشتوانه درست بین‌المللی مطرح کرد. بهترین استاندارد بین‌المللی هم یورو ۴ و ۵ است، کشور افغانستان برخی آنالیزهایی را استاندارد مطلوب خود اعلام کرده‌اند. همه اینها بهانه جویی‌هایی است که برخی دست‌های پشت پرده و مافیا در حکومت افغانستان وجود دارند که بدنبال این‌هستند جلوی ورود محصولات ایرانی را بگیرند.

رئیس هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی گفت: درحال‌حاضر، محصولات ایران ارزان‌ترین فرآورده‌ای است که افغان‌ها امکان دسترسی به آن را دارند، ضمن اینکه مسیر نیز بسیار کوتاه و کم هزینه است و این با منافع تجاری که از کشورهای شمال افغانستان مثل ترکمنستان و ازبکستان که به این کشور فراورده ارسال می‌کنند، دارد، منافع این کشورها ایجاب می‌کند که جلوی ورود محصولات تولیدات بخش خصوصی ایران را بگیرند به جهت اینکه قیمت در این کشور افزایش یافته و ایجاد محدودیت شود و بتوانند تا خودشان به سود بیشتری برسند.

وی تاکید کرد: اگر این‌ کشور واقعا بدنبال استاندارد هستند چرا محصول تولیدی تحت عنوان بنزین یک مجتمع پتروشیمی که ۴۰ درصد حاوی بنزن و در واقع یک‌ محصول «های بنزن» است و به لحاظ استاندارد نه تنها به هیچ وجه قابل قبول نیست، بلکه سرطان‌زا و بدترین محصول نفتی است. بدون هیچ حرف و حدیثی در تمام مدت وارد این کشور می‌شود و نرم و استاندارد آنها را تایید می‌کند، اما محصول تولیدی بخش خصوصی ایران را به بهانه‌های مختلف رد می‌کند؟

صادرات بنزین و گازوئیل به افریقا و شرق اروپا

حمزه وارثی، عضو اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفتی نیز پیش از این درباره صادرات بنزین ایران گفته بود: ظرفیت اولیه سالانه تولید و صادرات بنزین ۳۰۰ هزار تن و گازوییل را ۲۵۰ هزار تن است. به دلیل محدودیت‌ها از توسعه مجموعه منصرف شدیم، اکنون تلاش می‌کنیم پایانه حمل‌ونقل ریلی ایجاد کنیم، تفاهمنامه خرید و احداث پایانه امضا و به تایید مسئولان ذیربط رسیده اما در دیدگاه‌های کارشناسی به مشکل برمی‌خوریم. عضو اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی با بیان اینکه در ابتدای فعالیت تولید مشتقات نفتی داشتیم و از سال ۹۴ تولید روغن موتور و ضد یخ را با محوریت صادرات به حوزه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، غرب افریقا و شرق اروپا آغاز کردیم، اظهار کرد: از سال ۹۸ وارد حوزه هیدروکربوری شدیم.

وارثی با بیان اینکه خوراک پتروپالایشگاه میعانات گازی و نفت سفید و یکی از پیشرفته‌ترین مجموعه فناوری وارداتی را داریم، اظهار کرد: ۵ محصول اصلی داریم و از میعانات و نفت سبک برای تولید بنزین با کلاس ۳، گازوییل را برای صادرات و اکتان افزا را برای مصرف داخل و صادرات استفاده می‌کنیم.

کشورهای افریقایی، افغانستان، عراق، سوریه و ونزوئلا، جزو کشورهایی هستند که بنزین مازاد ما به آنها صادر می‌شد. امارات هم بنزین ما را می‌خرید و به کشورهای دیگر صادر می‌کرد. همچنین بنا بر گفته معاون وزیر نفت در بهمن ماه سال پیش، ایران به افغانستان، پاکستان، ارمنستان، آذربایجان، کردستان عراق به طور مستقیم بنزین صادر می‌کند. این صحبت‌ها در حالی است که اداره استاندارد امارت اسلامی افغانستان از بازگرداندن ده‌ها تانکر حامل «بنزین بی‌کیفیت» تولید پالایشگاه‌های ایران خبر داد. این نهاد طالبان روز پنج‌شنبه ۹ آبان با انتشار پیامی در شبکه ایکس، توئیتر سابق، نوشت طی دو روز گذشته ۲۴ تانکر حامل بنزین بی‌کیفیت ایران از طریق «بندر ۷۸ میل فراه» به ایران بازگردانده شدند.

مجموعا ۷۴ تانکر حامل بنزین تولیدی ایران طی یک هفته گذشته از افغانستان برگشت خورده است. اداره استاندارد امارت اسلامی افغانستان به واردکنندگان بنزین هشدار داده است که از واردات بنزین غیراستاندارد اجتناب کنند، وگرنه با تعقیب قضایی مواجه خواهند شد: «تمام تلاش‌ ما این است که مردم افغانستان بنزین استاندارد مصرف کنند.» طالبان پیشتر نیز بارها از ورود محموله‌های بنزین غیراستاندارد تولید پالایشگاه‌های ایران به این کشور جلوگیری کرده که نمونه اخیر آن، بازگشت ۴۸ تانکر حامل بنزین ایران در شهریورماه بود.