ناترازی انرژی در صنعت پتروشیمی

قطعی برق

به عنوان یکی از پیامدهای مستقیم ناترازی انرژی، قطعی برق ضربه مهلکی بر صنعت پتروشیمی وارد می‌کند که فراتر از صرفاً توقف فرآیند تولید است. این صنعت به دلیل ماهیت پیچیده و حساس فرآیندهای شیمیایی به جریان پیوسته و بدون وقفه برق وابسته است.

قطعی ناگهانی برق می‌تواند منجر به اختلال در تجهیزات و ماشین‌آلات حساس شده و خسارات سنگینی را به بار آورد. دستگاه‌های دقیق و گران‌قیمت مورد استفاده در صنایع پتروشیمی به ویژه دستگاه‌های کنترلی و ابزار دقیق، در برابر نوسانات و قطعی ناگهانی برق آسیب‌پذیر هستند و تعمیر یا تعویض آنها هزینه‌های بالایی را به همراه دارد.

علاوه بر این قطعی برق می‌تواند باعث اختلال در سیستم‌های کنترلی شده و از کار افتادن خطوط تولید را به دنبال داشته باشد. این امر نه تنها باعث کاهش صادرات محصولات پتروشیمی می‌شود، بلکه ممکن است موجب توقف فرآیندها در میانه راه شده و مواد اولیه را نیز به هدر دهد.

همچنین قطعی برق می‌تواند منجر به بروز مشکلات ایمنی شود، زیرا سیستم‌های ایمنی و هشداردهنده نیز به برق وابسته هستند و در صورت قطعی برق، ممکن است عملکرد درستی نداشته باشند.

قطعی گاز

قطع گاز به ویژه در فصول سرد سال، به یک چالش فصلی برای صنعت پتروشیمی تبدیل شده است. در فصول سرد سال افزایش مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری منجر به محدودیت عرضه گاز به صنایع می‌شود. این محدودیت به صورت قطع یا کاهش فشار گاز اعمال می‌شود و می‌تواند اختلال جدی در فرآیندهای تولید ایجاد کند.

واحدهای پتروشیمی از جمله امیر کبیر، آریا ساسول و جم که به طور مداوم به گاز نیاز دارند در صورت قطعی گاز، مجبور به توقف تولید می‌شوند که این امر خسارات مالی زیادی را به همراه دارد. علاوه بر این قطعی گاز می‌تواند منجر به ایجاد مشکلاتی در فرآیندهای شیمیایی شود، زیرا برخی از فرآیندها به گاز به عنوان ماده اولیه وابسته هستند و در صورت نبود گاز فرآیند متوقف می‌شود.

بنابراین تامین پایدار گاز برای صنعت پتروشیمی به ویژه در فصول سرد سال، از اهمیت بالایی برخوردار است و لازم است که راهکارهای مناسبی برای مدیریت مصرف گاز و جلوگیری از قطعی گاز در این صنعت اتخاذ شود.

 افزایش هزینه‌های تولید

ناترازی انرژی به شکل‌های مختلفی منجر به افزایش هزینه‌های تولید در صنعت پتروشیمی می‌شود. در شرایط کمبود برق، صنایع مجبور به استفاده از ژنراتورهای دیزلی هستند که هزینه‌های بالاتری نسبت به برق شبکه دارند. این هزینه‌های اضافی شامل هزینه سوخت، نگهداری و تعمیرات ژنراتورها می‌شود.

در صورتی که قطعی برق مداوم باشد، استفاده از ژنراتورها می‌تواند به یک هزینه ثابت برای واحد تولیدی تبدیل شود که به شدت بر سودآوری آن تاثیر منفی می‌گذارد. علاوه بر این قطعی‌های مکرر برق و گاز، منجر به آسیب دیدن ماشین‌آلات و تجهیزات گران‌قیمت می‌شود.

تعمیر و نگهداری این تجهیزات هزینه‌های بالایی دارد و می‌تواند به طور قابل توجهی هزینه‌های تولید را افزایش دهد. همچنین در صورت قطع برق یا گاز، مواد اولیه در فرآیند تولید ممکن است به هدر برود که این موضوع نیز باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود.

ناترازی انرژی می‌تواند منجر به کاهش بهره‌وری نیروی کار شود. در شرایطی که خطوط تولید به دلیل قطعی برق یا گاز متوقف می‌شوند، نیروی کار نیز نمی‌تواند به طور کامل فعالیت کند که این امر باعث افزایش هزینه‌های سربار می‌شود. تمامی این عوامل در کنار یکدیگر منجر به افزایش هزینه‌های تولید و کاهش توان رقابتی شرکت‌های پتروشیمی می‌شود.

افزایش هزینه‌های تولید، کاهش بهره‌وری و اختلال در فرآیند تولید همگی دست به دست هم می‌دهند تا سودآوری شرکت‌های پتروشیمی کاهش پیدا کند و رقابت‌پذیری آنها در بازارهای داخلی و خارجی به خطر بیفتد.

در بازارهای رقابتی، قیمت تمام شده کالا نقش بسیار مهمی دارد. اگر هزینه‌های تولید یک شرکت به دلیل ناترازی انرژی افزایش یابد، قیمت تمام شده محصولات نیز افزایش پیدا می‌کند که باعث می‌شود محصولات آن شرکت در مقایسه با محصولات رقبا گران‌تر شوند. این موضوع باعث کاهش فروش شرکت های واسط و توزیع کننده همچون شبیر شیمی در ماه های اخیر شده است.

علاوه بر این ناترازی انرژی باعث می‌شود که شرکت‌های پتروشیمی نتوانند به ظرفیت اسمی تولید خود دست پیدا کنند. کاهش تولید، به معنای کاهش درآمد و سودآوری است. به عبارت دیگر شرکتی که به دلیل قطعی برق و گاز قادر به تولید در ظرفیت اسمی خود نیست نمی‌تواند حداکثر سود ممکن را کسب کند.

راهکارهای برون‌رفت از چالش ناترازی انرژی در صنعت پتروشیمی

مواجهه با ناترازی انرژی نیازمند اتخاذ رویکردی جامع و چندوجهی است که در آن هم راهکارهای کوتاه‌مدت و هم بلندمدت مدنظر قرار گیرند. از جمله این راهکارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• توسعه ظرفیت‌های بومی: با بهره‌گیری از توان داخلی و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، می‌توان به توسعه فناوری‌های بومی تولید انرژی و کاهش وابستگی به منابع خارجی دست یافت.

• خودکفایی در تامین انرژی: ایجاد ظرفیت‌های تولیدی جدید انرژی از طریق احداث نیروگاه‌ها و توسعه زیرساخت‌های مرتبط، منجر به کاهش وابستگی صنایع به واردات انرژی و در نتیجه واردات محصولات پتروشیمی خواهد شد.

• توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر: سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر، در بلندمدت ضمن کاهش اثرات منفی زیست محیطی به تعادل بخشی عرضه و تقاضای انرژی کمک شایانی خواهد کرد.

• بهینه‌سازی مصرف انرژی: با تمرکز بر تدابیر صرفه‌جویی، بهبود راندمان سیستم‌ها و کاهش اتلاف انرژی، می‌توان از میزان مصرف کاست و در نتیجه نیاز به تولید بیشتر را کاهش داد.

سخن پایانی

ناترازی انرژی چالشی جدی برای صنعت پتروشیمی است. در این مقاله به مهمترین مشکلاتی که به دلیل ناترازی انرژی گریبان این صنعت را گرفته است اشاره کردیم. این موضوعات نیازمند توجه و اقدام فوری است و لازم است با اتخاذ راهکارهای مناسب و همکاری همه ذینفعان، این چالش را مدیریت کرده و زمینه‌ساز رشد و توسعه پایدار این صنعت مهم کشور شد.