منتظر تغییر قدرت در مسکو باشیم؟

 ۲۴ ژوئن در حالی که خودروهای زرهی اعضای گروه واگنر د به سمت مسکو حرکت می‌کردند، جهان حیرت زده تحولات روسیه را به نظاره نشسته بود. سوال این است، شورش تا چه اندازه کنترل آهنین پوتین را بر روسیه را سست کرده است؟ آیا او می‌تواند اقتدار بی‌رحمانه‌ای را که بیش از دو دهه با آن قدرت را در دست داشت، به دست آورد؟

تحلیلگران می گویند که پوتین احتمالا به واسطه واکنش منعطفی که نشان داد به شکل جبران ناپذیری ضعیف شده است. حال اگرچه او ممکن است با یک شورش مسلحانه قریب‌الوقوع مواجه نشود، شواهد اولیه حاکی از آن است که شورش می‌تواند از حمایت بخش‌هایی از نخبگان روس که تاکنون در کنار او بوده‌اند، برخوردار باشد. با این حال، بعید است کسانی که به طور بالقوه می توانند جایگزین رئیس جمهور روسیه شوند، جانشین هایی لیبرال باشند.

مورخان در گفتگو با الجزیره خاطرنشان کرده اند که شورش های قبلی افسران نظامی در روسیه باعث فروپاشی این سیستم شد. در سال ۱۹۱۷، ژنرال لاور گئورگیویج کورنیلوف در آخرین روزهای جنگ جهانی اول به پایتخت آن زمان سنت پترزبورگ لشکرکشی کرد. در اواخر همان سال، بلشویک ها قدرت را به دست گرفتند. کودتای دیگری در سال ۱۹۹۱ به زودی با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی رخ داد.البته، روسیه مدرن با آنچه در یک قرن پیش یا حتی ۳۲ سال پیش بود برای ما قاب شده، بسیار متفاوت است. اما، مسلما، هنوز هم شکننده است.

احتمال شورش نخبگان علیه تزار؟

تا همین اواخر، پوتین می‌توانست در میانه حکمرانی بر ارتش، غول‌های تجاری، افسران اطلاعاتی و سایر منافع با ظرافت برقصد و در عین حال به نخبگان تحت حمایتش درجاتی از خودمختاری اعطا کند.اما شورش پریگوژین این تعادل را بر هم زده است.کنستانتین سونین، اقتصاددان روسی و استاد دانشگاه شیکاگو در این باره گفت: شورش نشان داد که تسلط پوتین بر قدرت آنچنان که معمولا تصور می‌شد زیاد نیست سایر بازیگران سیاسی در پاسخ به تحرکات واگنر و سخنرانی پوتین به طرز قابل توجهی رویکرد منفعلانه ای داشتند. اگر پریگوژین در این مسیرقاطع‌تر بود، این امکان وجود داشت که نخبگان علیه پوتین حرکت کنند.

گمانه زنی ها – و شاید آرزوهای گروهی در غرب – مبنی بر اینکه بخش هایی از نخبگان روسیه پوتین را برکنار خواهند کرد، از زمان تهاجم سال گذشته به اوکراین وجود داشته است. تحریم های سخت غرب روسیه را از بخش بزرگی از اقتصاد جهانی دور کرده است. یک تماس تلفنی فاش شده بین دو تاجر برجسته روس در سال جاری نشان داد که بسیاری از آنها به طور خصوصی از هزینه‌های جنگ پوتین ناراضی هستند.با افزایش جنایات جنگی ادعایی روسیه در اوکراین و متهم شدن پوتین توسط دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC) در لاهه، سایرین نسبت به تلقی شدن شریک جرم محتاط تر شده اند.

به گفته تحلیلگران، شورش پریگوژین نشان داد که بازیکنانی که قدرت کافی دارند می توانند از خودشان دفاع کنند و خواهند ایستاد. واقعیت این است که شورش مسلحانه سرکوب نشد، بلکه با توسل به مذاکره پایان یافت.اولگ ایگناتوف، تحلیلگر گروه بحران در این باره گفت:نخبگان هنوز نمی دانند پوتین برای جلوگیری از چنین وضعیتی در آینده چه می کند. از دیدگاه آنها، پاسخ او به این بحران تاکنون ضعیف به نظر می رسد.

شکاف در عمارت کرملین

بلافاصله پس از کودتای خنثی شئه، بسیاری از رهبران محلی در سراسر روسیه حمایت خود را از پوتین اعلام کردند، آن هم در شرایطی که رئیس‌جمهور ارتش را به خاطر جلوگیری از جنگ داخلی تحسین کرد.اما در حالی که کرملین اصرار دارد که رهبری روسیه در پشت پوتین متحد است، شواهد شکاف هایی را در این روایت نشان می دهد.الکساندر جوکیچ، کارشناس علوم سیاسی، گفت:من معتقدم که واکنش بمنفعلانه نخبگان، زمانی که پوتین بیش از همه به حمایت آنها نیاز داشت، گویای واقعیت ها است. جوکیچ خاطرنشان کرد که سرگئی سوبیانین، فرماندار مسکو و میخائیل میشوستین، نخست وزیر روسیه، در جریان شورش ساکت بودند.

به باور این تحلیلگر، ما الیگارشی‌هایی مانند ولادیمیر پوتانین و آرکادی روتنبرگ دیده ایم؛ همان هایی که بسیار نزدیک به پوتین هستند، اما زمانی که شورش در جریان بود، بلافاصله از کشور فرار کردند. واقعیت این است که تکنوکرات‌ها و نخبگان پوتین از فقدان دموکراسی و نقض حقوق بشر در روسیه یا جنایات جنگی در اوکراین ناامید نشده‌اند - آنها می‌ترسند که دیگر آینده امنی در کنار پوتین نداشته باشند. جوکیچ افزود. شورش پریگوژین فقط می توانست این احساس را تقویت کند.

در چنین پس زمینه ای، گروهی مانند آندری زوبوف، مورخ در مصاحبه اخیر با وب‌سایتورتسکا، پیش‌بینی کرده‌اند که تغییر قدرت در مسکو در راه است – و این ممکن است ظرف چند ماه اتفاق بیفتد.اما تحلیلگران دیگر باور متفاوتی دارند و می گویند که رقبای بالقوه در میان نخبگان روسیه، قبل از به خطر انداختن امتیاز خود، محاسبات پیچیده‌تری دارند که باید در نظر بگیرند.ناامیدی از پوتین و نگرانی در مورد اینکه آیا او همچنان می تواند از منافع آنها محافظت کند در میان روس های ثروتمند و با نفوذ واقعی است.

مارک گالئوتی، کارشناس امنیتی، در نوشتن در اسپکتیتور گفت که بر خلاف حلقه درونی پوتین، که بیشتر آنها از افسران سابق کا.گ.ب. هستندف بسیاری در حال باخت هستند.به باورایگناتوف:پوتین در تلاش است تا شورش با استناد به شخصیت خود پریگوژین توضیح دهد تا مشکلات سیستمی. به گفته تحلیلگران، آنچه پوتین را نگران خواهد کرد، سهولت کنترل مقر نظامی روستوف توسط جنگنده های واگنر است، زیرا این رخداد نشان داد که پریگوژین هوادارانی در ارتش دارد. نیویورک تایمز به نقل از مقامات اطلاعاتی ایالات متحده گزارش داد که حداقل بخشی از سرویس های امنیتی روسیه از طرح شورش اطلاع داشتند.

چالش تازه تزار

پوتین تهدید مسلحانه قریب‌الوقوعی روبه‌رو نیست - تنها نیرویی که نیاز به تعداد و آزادی عملیات دارد، رمضان قدیروف رهبر چچن است. امروز تزار در هراس است که در شورش بعدی چچنی ها با ارتش علیه او هم صدا شوند. چنین انشعاب در میان نخبگان زمینه ساز وقوع انقلاب های رنگی در اقمار شوروی از هم پاشیده بوده است.

به باور سونین سکوت مردم در شهرهایی که واگنر در راهپیمایی آنها به مسکو کنترل می‌کرد یا از آن‌ها عبور می‌کرد، نشان می‌دهد که حمایت ضمنی از آرمان واگنر وجود دارد. شاید نارضایتی از رهبری پوتین نیز وجود داشته باشد.در حالی که پوتین نزدیک به ربع قرن در قدرت بوده است، جنگ در اوکراین و درگیری‌های روسیه در آنجا می‌تواند به پایانش کمک کند.ایگناتوف گفت: در جامعه روسیه تقاضا برای یک رهبر قدرتمند، کاریزماتیک و اقتدارگرا وجود دارد که بتواند جنگ را اصلاح کند و غرور شهروندان روسیه را به ارتش و کشورشان بازگرداند. این خواسته‌ای است که پوتین اکنون قادر به برآورده کردن آن نیست و این خود چالش است.

تهاجمات روزافزون برون مرزی اوکراین، از جمله شبه نظامیان راست افراطی روسی که برای کی یف می جنگند، احساس امنیت را که روس ها در زمان پوتین احساس می کردند، کاهش داده است.

جوکیچ گفت: "اگر مشخص شود که پوتین با امضای نوعی توافقنامه جدید مینسک راهی برای خروج از جنگ نخواهد داشت، اگر ارتش اوکراین به کریمه نزدیک شود و بتواند عملاً تحت محاصره قرار گیرد، چنین تحولاتی می تواند پیامدهای جدی برای ثبات سیاسی روسیه داشته باشد. او افزود: «این یک نقطه اوج عالی برای نخبگان خواهد بود تا موج دیگری از بسیج و تشدید جنگ را متوقف کنند. چنین رخدادی همچنین می تواند به تلاش‌ها برای منزوی کردن پوتین دامن بزند. به باور ناظران فروپاشی اقتصادی همچنین می تواند واکنش نخبگان روس را برانگیزد.

آنچه کمتر مشخص است این است که آیا پایان دادن به سلطنت پوتین، هر زمان که این اتفاق بیفتد، اساساً جهت گیری سیاسی روسیه را تغییر خواهد داد.برخی، مانند زوبوف، پیش‌بینی کرده‌اند که وقتی نخبگان علیه پوتین طغیان کنند، به پایان جنگ و شاید لیبرال‌سازی روسیه نزدیک خواهیم شد.دیگران کمتر متقاعد شده اند که کسانی که می توانند قدرت را به دست بگیرند کبوترهای مخفی هستند که فقط لحظه ای منتظرند تا بال های خود را باز کنند.