اقدامات وزارت بهداشت برای فرار از «تله جمعیتی»

به گزارش خبرنگار تیترکوتاه، حرکت به سمت پیری جمعیت با سرعت در حال پیشروی است، زنگ خطر کاهش جمعیت کشور به صدا درآمده و برای فرار از چاله جمعیتی وقت چندانی نداریم؛ به طوری که به گفته دکتر بهرام عین‌اللهی – وزیر بهداشت «برای خروج از این شرایط، یک دریچه حدود هفت ساله داریم که اگر خوب قدرش را ندانیم، ممکن است در زمره کشورهای سالمند جهان قرار گیریم. » و به اذعان دکتر صابر جباری - رئیس اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت «اکنون میانگین سنی جمعیت کشور ۳۲ الی ۳۳ سال است.»

کاهش نرخ موالید و پنجره‌ای که باید باز بماند

همچنین به اذعان دکتر سیدمحمد طباطبایی - معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران، «طبق بررسی‌های صورت گرفته نرخ رشد جمعیت از سال ۱۳۶۵ تا سال ۱۳۸۵ و در طی ۲۰ سال از ۳.۹ به ۱.۶ و از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۴۰۰ نیز این نرخ به ۰.۶ کاهش یافته است. نرخ رشد جمعیت در کشورطی بازه‌ای پنج ساله نیز از سال ۱۳۹۵  تا ۱۴۰۰ از ۱.۲ به ۰.۶ رسیده و ۵۰ درصد کاهش یافته است.»

به گفته طباطبایی « درحالی که میانگین سنی جمعیت کشور در سال ۱۳۵۵ حدود ۲۲.۴ سال بوده است، این عدد در سال ۱۳۹۹ به ۳۲ سال رسیده است» و تاکید دارد که« در ۴۵ سال گذشته جمعیت ایران حدود ۱۰ سال پیرتر شده است و مطابق پیش‌بینی‌ها این خطر وجود دارد که از سال ۱۴۲۰ به بعد رشد جمعیت منفی شود.»

در ۴۵ سال گذشته جمعیت ایران حدود ۱۰ سال پیرتر شده است و مطابق پیش‌بینی‌ها این خطر وجود دارد که از سال ۱۴۲۰ به بعد رشد جمعیت منفی شود.

در مجموع بنا بر اعلام مسوولان وزارت بهداشت، میزان موالید در کشور ۳.۷ درصد کاهش پیدا کرده و عمده کاهش آمار هم مربوط به استان‌های تهران، خراسان رضوی و اصفهان بوده است. اکنون میانگین سنی مادران در فرزندآوری ۲۷.۳ سال و پدران ۳۲ سال است. همچنین فاصله اولین فرزندآوری بعد از ازدواج زیاد است و توصیه‌ها بر آن است که زوجین در دو سال اول ازدواج اقدام به فرزندآوری کنند.

در همین راستا باید گفت که بیشترین میانگین سنی پدران در اولین فرزندآوری در استان تهران با ۳۴.۴ سال و کمترین  در سیستان و بلوچستان با ۲۷.۱ سال است‌.

همچنین به اذعان وزارت بهداشتی‌ها، الگوی فرزندآوری در کشور به سمت تغییر است؛ به طوری که میزان تولد فرزند اول و دوم کاهشی بوده اما شاهد افزایش موالید در فرزندان سوم (۲.۵ درصد) و چهارم (۱۵ درصد) هستیم که این خود جای امیدواری دارد.

۲۳میلیون زن ایرانی در سن باروری

در زمینه ازدواج هم آمارها حاکی از آن است که سال قبل نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۳.۹ درصد کاهش داشتیم و اکنون میانگین سنی ازدواج در پسران ۲۸ سال و در دختران ۲۳.۵ سال است و به غیر از استان سیستان و بلوچستان در بقیه استان‌ها روند ازدواج کاهشی بوده است. همچنین به اذعان مسوولان وزارت بهداشت، در حال حاضر ۲۲ تا ۲۳ میلیون زن در سن باروری یعنی سن ۱۵ تا ۴۹ سال داریم.

اکنون در کشور حدود ۱۱ میلیون نفر سالمند داریم و سالخورده‌ترین استان کشور گیلان سپس البرز و مازندران و جوان‌ترین استان نیز سیستان و بلوچستان است

در مجموع در مورد سالمندی گفته می‌شود اگر ۸ تا ۱۳ درصد جمعیت بالای ۶۰ سال باشند، آن کشور سالمند است و این درحالی است که اکنون در کشور حدود ۱۱ میلیون نفر سالمند داریم. بیشترین توزیع سنی سالخوردگی  کشور نیز بین ۶۵ تا ۷۰ سال است و اکنون سالخورده‌ترین استان کشور گیلان سپس البرز و مازندران و جوان‌ترین استان نیز سیستان و بلوچستان است.

در همین راستا و جهت برون‌رفت از چالش سالمندی، سیاست‌های کلی جمعیتی در اوایل سال ۱۳۹۳ ابلاغ شد و پس از آن نیز تدوین قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده در دستور کار قرار گرفت و حالا بیش از یک سال است که از ابلاغ آن می‌گذرد و این قانون جهت ترغیب خانواده‌های ایرانی به فرزندآوری، مواردی را به دستگاه‌های مختلف تکلیف کرده است.

اقدامات وزارت بهداشت برای فرار از «تله جمعیتی»

در این میان وزارت بهداشت پرتکلیف‌ترین دستگاه در اجرای قانون جوانی جمعیت است؛ به طوری که به گفته دکتر جباری – رییس اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت، ۴۳ مورد از ۷۳ ماده قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده یعنی معادل ۶۰ درصد کل قانون مستقیم و غیر مستقیم تکلیف وزارت بهداشت است. در همین راستا هم وزارت بهداشت قرارگاه جوانی جمعیت را تاسیس کرد و تاکنون بیش از ۱۷ جلسه در این قرارگاه تشکیل داده است. مسوولان وزارت بهداشت معتقدند که حدود ۹۰ درصد تکالیف خود را در ستاد وزارتی انجام داده‌اند و این وزارتخانه در اجرای قانون جوانی جمعیت پیشرو بوده است.

اما آنچه که وزارت بهداشت در راستای امر فرهنگسازی در نظام بهداشتی و درمانی کشور تا اینجای کار انجام داده؛ تغییر برخی گزاره‌هاست؛ به عنوان مثال به گفته دکتر جباری – رییس مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت، برخی گزاره‌ها پیشتر می‌گفتند بارداری زیر ۱۸ سال و بالای ۳۵ سال پرخطر است؛ اما امروز عنوان می‌شود که بارداری در هیچ سنی هیچ خطری ندارد و تنها در برخی شرایط نیازمند مراقبت بیشتر است و حتی طبق تحقیقات آمریکایی‌ها، نوزاد مادر زیر ۱۸ سال و بالاتر از ۴۲ سال، نوزاد طلایی است . گزاره‌ای دیگر نیز اعلام می‌کرد فاصله بین موالید باید بین ۳ تا ۵ سال باشد، اما اکنون عنوان می‌شود فاصله بین دو فرزند کمتر از ۳ سال باشد هم مشکلی ندارد.

نوزاد مادر زیر ۱۸ سال و بالاتر از ۴۲ سال، نوزاد طلایی است. فاصله بین دو فرزند، کمتر از ۳ سال باشد هم مشکلی ندارد. سقط عمدی جنین در هر سنی از بارداری، شرعا حرام است و قابل پیگیری است.

گزاره دیگری می‌گفت تاخیر در بارداری مشکلی ندارد درحالی که تاخیر در بارداری احتمال ناباروری اولیه را افزایش می‌دهد. از طرفی هرچند که اعلام می‌شود سزارین باید انتخابی باشد اما امروز مشخص است که زایمان طبیعی، زایمان برتر برای مادر و نوزاد است.

رییس مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت همچنین اذعان دارد که پیش از این گزاره غلطی سقط عمدی جنین به شرط استریل و ایمن بودن را پیش از دمیده شدن روح مجاز می‌دانست؛ درحالی که سقط عمدی جنین در هر سنی از بارداری و حتی زیر چهار ماه شرعا حرام است و از نظر حقوقی قابل پیگیری است.

سامانه باروری سالم و رصد خدمات بارداری

از اقدامات دیگر وزارت بهداشت در جهت انجام تکالیف خود در قانون جوانی جمعیت، راه‌اندازی سامانه باروری سالم بوده که قرار است بر اساس اطلاعاتی که در این سامانه جمع‌آوری می‌شود، امکان سیاست‌گذاری، رصد و پایش خدمات مربوط به بارداری فراهم شود و انتظار است که این سامانه در نزدیک به ۱۰ هزار مرکز ارائه کننده خدمت سلامت اعم از مراکز دولتی و خصوصی، ۴۳۰۰ مطب زنان و زایمان، ۱۰۹ مرکز ناباروری و ۱۰۷۸ بیمارستان و ۳۰۰۰ آزمایشگاه مورد استفاده قرار گیرد.

یکی از وظایفی که بعد از ابلاغ قانون جوانی جمعیت بر عهده وزارت بهداشت گذاشته شد، بحث حمایت از درمان ناباروری بود ؛ به طوری که طبق قانون جوانی جمعیت همه استان‌ها باید حداقل یک مرکز درمان ناباروری سطح ۳ داشته باشند و به اذعان دکتر سعید کریمی – معاون درمان وزارت بهداشت، اکنون ۱۰۳ مرکز سطح ۳ داریم و در این مراکز خدمات پیشرفته درمان ناباروری ارائه می‌شود.

کریمی معتقد است که وزارت بهداشت در این زمینه سه برابر وظیفه قانونی خود انجام وظیفه کرده است.

همچنین به گفته وزارت بهداشتی‌ها، در گذشته اصلا مرکز درمان ناباروری سطح دو در کشور نداشتیم؛ این درحالیست که ۸۵ درصد موارد ناباروری در همین مراکز درمان می‌شود و طبق قانون باید هر دانشگاه علوم پزشکی یک مرکز سطح دو داشته باشد و تاکنون ۴۰ مرکز سطح دو درمان ناباروری در کشور راه‌اندازی شده است و کار این وزارتخانه در این زمینه تا آبان ماه ادامه دارد.‌

اکنون ۹۰ درصد خدمات بستری و ۷۰ درصد خدمات سرپایی درمان ناباروری تحت پوشش بیمه است. ارائه خدمت درمان ناباروری به زنان تا ۴۹ سالگی و به آقایان بدون محدودیت سنی برقرار شده است.

مبحث دیگر پوشش هزینه‌های درمان ناباروری است که به اذعان مسوولان، اکنون ۹۰ درصد خدمات بستری و ۷۰ درصد خدمات سرپایی درمان ناباروری تحت پوشش بیمه است و حتی در مراکز خصوصی هم معادل عمومی غیر دولتی را بیمه پوشش می‌دهد.

همچنین ارائه خدمت درمان ناباروری به زنان تا ۴۹ سالگی و به آقایان بدون محدودیت سنی برقرار شده و همه مراکز درمان ناباروری هم موظف به عقد قرارداد با بیمه‌ها هستند. برای زوجین ناباروری هم که باید سزارین کنند ۹۰ درصد تعرفه سزارین از سوی سازمان بیمه سلامت پرداخت می‌شود.

به گفته مریم آزادی – معاون دفتر خدمات تخصصی سازمان بیمه سلامت نیز ۵۶ خدمات آزمایشگاهی، ۶۳ قلم دارو، ۲۸ قلم تجهیزات، ۷ خدمت تصویربرداری و ۲۵ کد جراحی‌های کمک باروری برای این بیماران با سهم ۹۰ درصد در بخش سرپایی و بستری در تعهد این  سازمان بیمه‌گر است.

درمان‌های ناباروری که بیمه پوشش می‌دهد

همچنین پوشش بیمه‌ای ۹۰ درصد هزینه‌های خدمات تخصصی کمک باروری شامل خدمات میکروانجکشن، لقاح داخل رحمی، انتقال جنین فریز شده و IVF  با تعرفه دولتی در مراکز درمانی دولتی و ۹۰ درصد تعرفه عمومی غیر دولتی در مراکز خصوصی، خیریه و دولتی غیر دانشگاهی بخش دیگر اقدامات بیمه سلامت ایران در خصوص حمایت از زوجین نابارور است.

همچنین هزینه کمک باروری در قالب خسارت متفرقه به بیمه شدگان در صورت مراجعه فرد به مراکز غیر طرف قرارداد این سازمان بیمه‌گر نیز پرداخت می‌شود.

در هر حال اکنون به اذعان آمار ارایه شده از سوی مسوولان، ایران تا سال ۱۳۹۴ در زمره کشورهای جوان بوده است اما تا سال ۱۴۲۹ در دسته کشورهای با جمعیت سالخورده قرار می‌گیرد و ۳۱.۲ درصد جمعیت را سالمندان بالای ۶۰ سال تشکیل خواهند داد؛ بنابراین گریزی نیست جز اینکه بپذیریم به سمت پیری پیش می‌رویم و علاوه بر فراهم کردن زمینه‌های لازم برای زیست بهتر سالمندان و برخورداری از سالمندانی سالم، اقدام برای فرار از چاله جمعیتی را جدی بگیریم و بدانیم وقت چندانی هم نداریم.

در همین راستا وزارت بهداشت هرچند از روند تخصیص اعتبارات مرتبط با قانون جوانی جمعیت گلایه دارد، در عین حال هم معتقد است که این قانون در تمام ابعاد و کامل اجرا نشده که البته این هم به وظایف سایر دستگاه‌ها بازمی‌گردد و مهم‌ترین بخش آن نیز امر فرهنگسازی است. در همین زمینه دکتر بهرام عین‌اللهی - وزیر بهداشت عنوان داشته که « وزارت بهداشت به ۹۵ درصد تکالیف خود در راستای جوانی جمعیت عمل کرده، اما مسئولیت جمعیت فقط بر عهده یک وزارتخانه نیست، بلکه  همه باید مشارکت کنند تا بحران جمعیت که نرخ رشد آن از عدد 4 به حدود یک رسیده است، برطرف شود. »