خدا رحم کرد باران قطع شد/ نجات شهر نیازمند کمک دولت است

شنبه‌ای که گذشت بجنورد، "ونیز" ایران شد و فقط قایق‌هایش را برای رفت و آمد به نقاط مختلف شهر کم داشت، اما ماجرا چه بود؟ بجنورد به خاطر قرار گرفتن در یک کاسه‌ی شهری مشکلات بسیاری را از سر می‌گذراند، از جمله‌ی آن می توان به آلودگی هوا و بحران آب گرفتگی معابر بر اثر باران‌های سیل‌آسا اشاره کرد. به همین سبب مردم بار دیگر مانند تمام تجارب گذشته‌شان با ساعتی بارش باران نیاز به بالا زدن شلوار برای عبور از خیابان داشتند و کار برای رفت و آمد ماشین‌ها هم سخت شده بود. این دشواری رفت و آمد جدا از خسارت‌هایی هست که بر اثر رفتن آب به داخل مغازه‌ها و خانه‌ها در برخی از محله‌ها ایجاد شده بود.

این دو روز تمام فضای مجازی پر شد از ویدیوهایی که یا آب از سقف یک محل اداری به داخل فوران می‌کرد و یا کسبه‌ها که شاکی از آب گرفتگی خیابان‌ها و ورود آن به داخل مغازه‌های‌شان بودند یا مردمی که در خانه اسیر شده و نمی‌توانستند برای انجام کارهای‌شان قدم به کوچه‌های پر آب بگذارند و بعضی‌ها هم کاسه کاسه آب را از داخل خانه بیرون می‌راندند.

این شنبه برای بسیار از بجنوردی‌ها روز پرچالشی بود. هر چقدر این روز سخت برای مردم گذشت ولی هنوز مسئولانی مانند شهرداری بجنورد به فکر باز کردن مسیل‌ها هستند تا شرایط به حالت طبیعی خود برگردد. گرچه یک دوره لای‌روبی به دستور شهردار بجنورد مدتی پیش در این شهر آغاز شده بود ولی انگار باران زودتر از انتظار نگذاشت کار به سرانجام برسد و همان بخش‌های مانده شهر را وارد بحران کرد، بحرانی که به گفته شهردار بجنورد اگر ساعتی بیشتر ادامه داشت تبدیل به فاجعه می‌شد. شهردار بجنورد که این روزها پرمشغله‌ترین آدم شهر است ساعتی پاسخگوی سوالات خبرنگار «تیتر کوتاه» شد و از دلیل آبگرفتگی و راهکارهایش گفت. با ما همراه باشید:

سید محمدعلی کشمیری شهردار بجنورد در گفت‌وگو با «تیتر کوتاه» بیان کرد: این شهر در خط‌القعر یک کاسه قرار گرفته به طوری که ارتفاعات، پیرامون شهر را کاملا احاطه کرده است و یکی از شرایطی که همین توپوگرافی ایجاد کرده محدودیت‌های به طور مثال پرواز فرودگاه است که به شدت به موضوع توسعه استان ضربه می‌زند، البته الان جای صحبت درباره‌ی فرودگاه نیست و فقط می‌خواهم به شرایطی که دچارش هستیم اشاره کنم.

شهردار بجنورد افزود: هر ارتفاعی یک دامنه‌ای دارد، این دامنه در زمان بارندگی حوزه‌ی آبریزی ایجاد می‌کند که این حوزه‌ی آبریز می‌تواند آب ناشی از بارندگی را جذب، مدیریت و یا جاری و روان کند، به طور حتم طرح‌های آبخوان داری به طور کامل در اطراف بجنورد و پیرامون این ارتفاع دیده نمی‌شود و متخصصان اقلیم‌شناسی یا هواشناسی معتقدند که طی سال‌های آینده ما به طور مرتب شاهد بارش‌های بسیار با حجم بالا و بازه زمانی کوتاه هستیم و ممکن است حتی میزان بارندگی‌های سالانه افزایش هم پیدا کند ولی متاسفانه زمان و بازه‌ی این بارش کوتاه است و همین حجم زیاد بارش در زمان کوتاه تبدیل به بارش سیل‌آسا یعنی همان چیزی که روز شنبه در بجنورد و دیگر شهرهای استان اتفاق افتاد می‌شود، این میزان از بارندگی تحت هر شرایطی جاری می‌شود و حالا من با توجه به تجربیات سال‌های گذشته‌ام در همان روزهای اول سرپرستی‌ام گفتم که معمولا در ماه‌های میانی فصل گرم سال شاهد بارندگی‌های سیل‌آسا باید باشیم و از آن‌جایی که یکی از شرایطی که در ماه گرم سال وجود دارد خشک بودن کامل زمین است و همین زمین خشک بارندگی را به سرعت روی خود جاری می‌کند اجرای لای‌روبی را آغاز کرده بودیم.

من با توجه به تجربیات سال‌های گذشته‌ام در همان روزهای اول سرپرستی‌ام هشدار دادم که معمولا در ماه‌های میانی فصل گرم سال  شاهد بارندگی‌های سیل‌آسا هستیم.

تاثیر ساخت و ساز ها بر آبگرفتگی

وی بیان کرد: شنبه‌ از حوزه آبریز جنوب شهر و ارتفاعات مربوط به ارکان حجم قابل‌توجهی آب خارج از محدوده و حتی خارج از حریم شهر به سمت شهر بجنورد یعنی همان خط القعر کاسه‌ای روانه شد، حجم بسیار قابل توجهی از حوزه آبریز شمال غرب شهر بجنورد یعنی روستای لنگر در اثر بارندگی سیل‌آسا حرکت کرد که باز هم تاکید می‌کنم خارج از حریم و خارج از محدوده‌ی خدماتی داخل شهر بود و با مقصد بجنورد روانه شد ضمن این‌که ما این بارندگی را در خود شهر هم داشتیم و در عین حالی که در خط‌القعر کاسه هستیم یک شیب هم در داخل شهر از جنوب به سمت شمال داریم. در سنوات گذشته یعنی ۲ تا سه دهه گذشته ما در ضلع جنوب شهر یعنی کمربندی مدرس تماما اراضی خاکی را داشتیم که بارندگی‌ها را به خود جذب می‌کردند ولی طی دو تا سه دهه گذشته بالادست شهر در سمت جنوب تمامش به بافت شهری اضافه شد و وقتی بافت شهری در جایی احداث می‌شود زمین خاک طبیعی تبدیل به محوطه‌سازی، معابر و در یک کلام سطوح نفوذ ناپذیر می‌شود و سطح نفوذ‌ناپذیر فقط آب را هدایت و جاری می‌کند.

کشمیری تصریح کرد: این حجم از آب هم دوباره به هسته‌ی مرکزی شهر می‌آید، آبی که شنبه در سطح شهر جمع شد آنقدر طی سال‌های گذشته تکرار شده که می‌توانم بگویم جزو آب گرفتگی‌های متوسط شهر بود چراکه ما آب گرفتگی‌های بدتر از این را هم داشتیم. آب سطح شهر به خاطر توقف بارندگی خیلی زود فروکش کرد و وقتی بارندگی متوقف شود ما دیگر در سطح شهر مشکلی نداریم و اگر بارندگی در داخل شهر اتفاق نیفتد این مشکل هم پیش نمی‌آید ولی از حوزه‌های آبریز حتی خارج از حریم شهر که به سمت شهر جریان پیدا کرد و بارندگی خود بجنورد باعث این اتفاق بحرانی در اول هفته شد.

او درباره کنترل آب‌ها ادامه داد: تعدادی مسیل در بجنورد داریم که به خندق معروف است و معروف‌ترینش مسیل یا خندق ملکش است، کال پسته و دوبرار نیز هست ولی شرایط خاص یا نامناسبی که داریم این است که سه مسیل نهایتا به همدیگر اضافه می‌شوند و در قالب یک مسیل از ضلع شمال شهر باید عبور کنند تا نهایتا از شمال شرق شهر از محدوده‌ی شهری خارج شوند. این مسیل همان مسیلی است که آب را جمع می‌کند و از پل مسیرهای گلستان شهر و پارک جاوید عبور می‌دهد تا از شهر خارج شود. در جریان بارندگی شدید چند ماه قبل با توجه به این‌که زیر این پل‌ها طی مدت طولانی لای‌روبی نشده بود و زیر پل‌ها پر و مساحت دهانه آن کم شده بود آب‌ها در این دو مسیل در هر دو جاده از دهانه زیر پل عبور نکرد و پس زد که متاسفانه با این اتفاق هم راه مسدود شد و هم بر اثر پس‌زدگی از جاده گلستان شهر واحدهای مسکونی منازلی که در استادیوم تختی بودند با مشکل آب‌گرفتگی روبرو شدند و همینطور در پل خیابان معراج یا همان خیابان گلستان پارک جاوید آب وارد که باعث مشکل در منطقه جوادیه شد.

تعدادی مسیل در بجنورد داریم که به خندق معروف است و معروف‌ترینش مسیل یا خندق ملکش است، کال پسته و دوبرار نیز هست ولی شرایط خاص یا نامناسبی که داریم این است که سه مسیل نهایتا به همدیگر اضافه می‌شوند و در قالب یک مسیل از ضلع شمال شهر باید عبور کنند تا نهایتا از شمال شرق شهر از محدوده‌ی شهری خارج شوند.

 

وی اظهار کرد: طی  ۵۰ روز گذشته و بعد از سرپرستی‌ام در شهرداری اولین اقدامم آوردن پیمانکار لای‌روبی پای کار بود و عملیات شروع شد، سیل شنبه که جاری شد وقتی به این پل‌ها رسید از آنجایی که دهانه پل کاملا باز بود از زیر پل عبور کرد و آن‌جا دچار مشکل نشدیم ولی آن بخش‌هایی که هنوز لای‌روبی به طور کامل انجام نشد آب‌گرفتگی محدودی را نسبت به سنوات گذشته داشتیم، نمی‌دانم عصر شنبه هم از کدام حوزه آبریز، آب سیلابی به سمت شهر حرکت کرد و دوباره این خندق‌ها را پر کرد که در اثر آن یکی از کوچه‌های جوادیه پس‌زدگی آب داشت که با همت بچه‌ها تا حد ممکن رفع مشکل انجام شد.

وی عنوان کرد: کارهای زیادی از جمله استفاده از مشاوران وخبرگان رسمی و غیر رسمی این کار را نیاز داریم تا بتوانیم کاسه‌ای که در آن قرار داریم را از خطرات آبریز بر حذر کنیم و البته که لای روبی مسیرهای دیگر نیز مورد اهمیت است.

بخش‌هایی که هنوز لای‌روبی به طور کامل انجام نشد آب‌گرفتگی محدودی را نسبت به سنوات گذشته داشتیم، نمی‌دانم عصر شنبه هم از کدام حوزه آبریز، آب سیلابی به سمت شهر حرکت کرد و دوباره این خندق‌ها را پر کرد.

خدا به بجنورد رحم کرد

او البته معتقد است که خدا واقعا به روی شهر بجنورد رحم کرد که باران قطع شد چون در صورت قطع نشدن کاسه‌ی بجنورد پر از آب می‌شد، وی افزود: زمانی که حجم آب از یک حدی بیشتر می‌رود کانال‌های دفع آب‌های سطحی قدرت هدایت آب را ندارند و عملا کف خیابان تبدیل به یک مخزن و کانال می‌شود که آب را هدایت کند و ابتدا باید از ورود این آب به کاسه‌ی بجنورد جلوگیری شود که آن قسمت‌هایی که خارج از محدوده و حریم شهر است اصلا در اختیارات شهرداری نیست و این را هم بگویم که مشکل سیلاب و جاری شدن نزولات جوی یک معضل دامن گیر سطح کلان کشور است که مرتب هم گفته می‌شود چرا عرصه‌های طبیعی ما یا از پوشش گیاهی فقیر می‌شوند یا جنگل کاری های‌مان از بین می‌رود و اتفاق نمی‌افتد و نسخه‌ی بزرگی است که به این راحتی هم قابل پیچیده شدن نیست و چقدر خوب است که دستگاه‌های ذی‌ربط در این خصوص اقدام کنند تا اصلا  آب این‌گونه وارد شهر نشود.

وی درباره این که وقتی آب وارد شهر شد چگونه اجازه ورودش را به هسته‌ی مرکزی شهر ندهند ادامه داد: یکی از راه‌هایش بالا بردن ظرفیت همان مسیل‌ها و خندق‌هایی است که با فکر درست پیشینیان ما دور شهر ایجاد شده است و البته متاسفانه مسیل تحت تاثیر رسوباتی است که در اثر جاری شدن سیلاب اتفاق می‌افتد و باید مرتب نگهداری، مدیریت و لای‌روبی شود.

چالش های لای روبی در بجنورد

او با اشاره به بحث مهم لای‌روبی اضافه کرد: یک مناقشه و اختلاف نظر دیرینه بین دو دستگاه آب‌منطقه ای و شهرداری وجود داشت که تکلیف آن همین چند روز پیش مشخص شد، از آن‌جایی که کوچک‌ترین جوی، نهر، رود و رودخانه‌ای در تمام کشور بنابر قوانین متولی‌اش وزارت نیرو و به تبع آن شرکت آب‌منطقه‌ای است شهرداری هم این ادعا را داشت که اگر قرار است این مسیل در حوزه‌ی خارج از حوزه شهری و خدماتی متولی‌اش آب‌منطقه‌ای باشد و در محدوده شهری هم برای کوچک‌ترین عملی شهرداری بخواهد در زمینه بدنه‌سازی، پل‌سازی یا هر طرح دیگر شهری روی این مسیل‌ها کسب اجازه از آب‌منطقه‌ای داشته باشد چرا بحث لای‌روبی فقط محدوده‌ی شهر را از وظایف آب‌منطقه‌ای خارج کردند و خواستند که آب‌منطقه‌ای خارج از شهر و شهرداری داخل شهر را لای‌روبی کند. بر این اساس در حدود سال ۱۳۹۸ شورای عالی بحران کشور مصوب کرد که لای‌روبی داخل شهر را شهرداری انجام دهد؛ سال‌ها شهرداری‌ها که با این مشکل درگیر بودند یک سری فعالیت‌ها انجام دادند که به طور مشخص شهرداری خرم آباد به خاطر شرایط کوهستانی بودنش با این مشکل که مانند ما مواجه است، شکایتی را برای دیوان عدالت اداری تنظیم کرد و خوشبختانه در هیئت عمومی دیوان رای قطعی صادر شد که در محدوده خدمات شهر لای‌روبی مسیل‌ها با آب‌منطقه‌ای است، ۱۴ مردادماه سال جاری هم به وزارت کشور ابلاغ و تعیین تکلیف شد، ۲۸ مرداد ماه به تمام استانداری‌ها و در نهایت ۳۰ مرداد ماه به شهرداری‌ها ابلاغ شد و از همان تاریخ وظیفه‌ی لای‌روبی به عهده آب‌منطقه‌ای قرار گرفت ولی من معطل این تعیین تکلیف نماندم و از آن‌جایی‌که اولویتم رفع مشکل مردم به خصوص مردم جوادیه بود، با وجود این که حجت مبنی بر این که ما مسئولیتی نداریم تمام شده بود باز هم کار را متوقف نکردم و الان هم آماده‌ی همکاری هستم ولی اگر آب‌منطقه‌ای پای کار نیاید آن موقع ناگزیر هستم تا از مراجع مربوطه موضوع را پیگیری کنم.

بحث لای‌روبی فقط محدوده‌ی شهر را از وظایف آب‌منطقه‌ای خارج کردند و خواستند که آب‌منطقه‌ای خارج از شهر و شهرداری داخل شهر را لای‌روبی کند. بر این اساس در حدود سال ۱۳۹۸ شورای عالی بحران کشور مصوب کرد که لای‌روبی داخل شهر را شهرداری انجام دهد؛ سال‌ها شهرداری‌ها که با این مشکل درگیر بودند

پول مردم را برای آنچه وظیفه دولت است هزینه نمی کنیم

شهردار بجنورد تصریح کرد: کار به دلیل این نامه‌ها و ابلاغیه‌ها متوقف نخواهد شد ولی حق‌وحقوق و پول مردم شهر را برای محل‌هایی که وظیفه دولت است هزینه نخواهیم کرد. ما به امید خدا مسیر را بازگشایی می‌کنیم و امیدوارم آب منطقه‌ای هم زودتر پای کار بیاید چرا که توانش در این زمینه بیشتر از شهرداری است و البته که ما هم همکاری خواهیم کرد. این را هم بگویم خوشبختانه هماهنگی در بحث مدیران به وجود آمده و آب‌منطقه‌ای از آن دستگاه‌های پای کار است و همان‌طور که گفتم این قانون لای‌روبی چند روز است ابلاغ شده که من منتظر تعیین تکلیف نماندم و با حمایت استانداری از حوزه تملک دارایی هم استفاده کردم که همین جا از مجموعه استانداری به خصوص دفتر امور شهری آن تشکر می‌کنم ولی از حالا به بعد با این که کار را ادامه می‌دهم ولی مطالبه‌گر خواهم بود.

کشمیری عنوان کرد: یک مشکل دیگر کد ارتفاعی در خیابان جوادالامه در جوادیه است که برای آن هم یک طرح داریم تا به صورت پمپاژ آب را خارج کنیم و برای انتقال آب هسته‌ی مرکزی شهر به سمت مسیل منتهی شمال شهر هم طرح‌هایی داریم که در بودجه سال آینده به شورای شهر پیشنهاد می‌دهم و نیازمند استفاده از منابع دولتی هم هستیم چرا که هزینه انجام این پروژه‌ها فوق العاده بالا است.

در زمان اوج جنگ مسئولان وقت دیدگاه فنی خوبی داشتند

وی خاطرنشان کرد: در دهه شصت در زمان اوج جنگ مسئولان وقت دیدگاه فنی بسیار خوبی داشتند و از منتهی علیه شمال شهر در محور خیابان شریعتی با ابعاد قابل توجه مستطیلی شکل، کانال دفع آب‌های سطحی را ساختند و این در چهارراه صفا متوقف می‌شود که ممکن است به خاطر محدودیت‌های اعتباری آن موقع دیگر ادامه پیدا نکرده باشد، من همیشه آرزو می‌کردم کاش این کانال به جنوب شهر یعنی چهارراه قیام امتداد پیدا می‌کرد و تا آن‌جا ساخته می‌شد، آن موقع ساخت این کانال بسیار راحت‌تر از الان بود چرا که آن‌موقع ما این مقدار از تاسیسات را در زیر آسفالت خیابان‌ها نداشتیم. طرح پیشنهادی من یک موضوع فوق العاده تخصصی است و باید توسط مشاوران ذی‌صلاح بررسی شود ولی پیشنهاد طرح من مبنی بر این است که در دو خیابان موازی شریعتی و شهید بهشتی از منتهی علیه شمال شهر که هر دوی این خیابان‌ها در شمال شهر انتهای‌شان به مسیل شمالی شهر می‌رسد این دو کانال را به صورت موازی اجرا کنیم و به هسته‌ی مرکزی شهر که همیشه دچار آب گرفتگی می‌شود بیاوریم، یعنی یکی به چهارراه قیام و دیگر از خیابان شهید بهشتی ساخته و بعد از گذر از میدان شهید به میدان کارگر برسد.

در دهه شصت در زمان اوج جنگ مسئولان وقت دیدگاه فنی بسیار خوبی داشتند و از منتهی علیه شمال شهر در محور خیابان شریعتی با ابعاد قابل توجه مستطیلی شکل، کانال دفع آب‌های سطحی را ساختند

 

کشمیری معتقد است که این کانال می‌تواند مرکز تجمع آّب گرفتگی که همیشه ابتدا میدان کارگر و بعد میدان شهید است را تا حد زیادی برطرف کند و یا حتی نجات دهد که این نیازمند کار مطالعاتی توسط مشاوران است، او در این‌باره توضیح داد: در مورد هزینه هم هر چه بگویم تا وقتی جلسه کارشناسی تشکیل نشود هیچ سندیت و پایه علمی ندارد و بعد از مطالعه باید درباره‌اش نظر داد ولی این را می‌توانم بگویم که آن قدر هزینه این کار زیاد خواهد بود که به طور حتم نیازمند استفاده از مطالبات ملی، استانی، تملک و بحران غیر از منایع جاری شهرداری هستیم و من به شدت پیگیر این موضوع خواهم بود تا بجنورد از این مشکل نجات پیدا کند.