غولی که نصف درآمد تهرانی‌ ها را می‌ بلعد

بازار اجاره‌بها تابعی از قیمت مسکن است. بنابراین برای کاهش هزینه مسکن در سبد خانوار باید در سیاست‌های عرضه زمین تجدید نظر صورت بگیرد. چرا که با افزایش عرضه زمین و به تبع آن رونق ساخت مسکن، قیمت خرید و اجاره‌ خانه نیز کاهش پیدا می‌کند.

براساس آمار منتشر شده از مرکز آمار ایران، سهم مسکن در سبد هزینه خانوارهای شهری کل کشور برابر با ۳۸.۱ درصد است. خانوارهای شهر تهران، ۵۰.۸ درصد از درآمد خود را برای مسکن پرداخت می‌کنند؛ یعنی بیشتر از نیمی از درآمد یک خانواده تهرانی، صرف هزینه مسکن می‌شود. محاسبه هزینه‌های مسکن در سبد خانوار از دو بخش اجاره‌بها و هزینه انرژی تشکیل می‌شود. با افزایش هزینه‌های انرژی باید قیمت مسکن کاهش پیدا کند که این مهم تنها با عرضه زمین حاصل می‌شود. هرچه تقاضا در بازار اجاره‌بها بیشتر شود، قیمت‌ها نیز کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه هزینه مسکن در سبد خانوار کاهش پیدا خواهد کرد و دیگر بخش‌های سبد هزینه خانوار افزایش پیدا می‌کنند.

البته باید توجه داشت که برای هزینه خانوار در سبد هزینه‌ها چند مسئله وجود دارد. اول آنکه هر چیزی که به عنوان هزینه مسکن در سبد خانوار محاسبه می‌شود، تنها اجاره‌بها مسکن نیست و مشتقات آن مانند انرژی هم هست. به عبارت دیگر، هزینه‌های آب و برق نیز به عنوان هزینه مسکن در سبد خانوار محاسبه می‌شود. با توجه به این امر دو عامل در افزایش هزینه مسکن در سبد خانوار موثر بوده است. اول، تورم در حوزه اجاره‌بها است که در سال‌های گذشته تورم اجاره‌بها زیاد بوده و دستمزدها براساس این تورم افزایش نداشته است. همین امر، عامل تاثیرگذاری بر کوچک شدن سبد خانوار بوده است.

اما نکته مهمی که شاید کمتر به آن توجه می شود فاصله هزینه‌ اجاره‌بهای مسکن ثروتمندان با اقشار ضعیف جامعه است. به طوریکه براساس داده‌های مرکز آمار، در سال ۱۴۰۲ به طور میانگین خانوارهای شهری به طور کلی حدود ۸۵ میلیون تومان در سال گذشته صرف هزینه‌ اجاره‌بهای مسکن خود کرده‌اند.

از سوی دیگر، خانوارهای شهری در دهک اول به طور متوسط حدود ۲.۵ میلیون تومان برای هزینه اجاره‌بهای مسکن خود در سال ۱۴۰۲ صرف کرده‌اند. پس از آن، دهک‌های هزینه‌ای دوم حدود ۳۶ میلیون تومان را صرف هزینه‌ اجاره‌بهای مسکن خود کرده‌اند. دهک‌های هزینه‌ای سوم، به طور متوسط حدود ۴۳ میلیون تومان برای اجاره‌بهای مسکن هزینه کرده‌اند.

دهک‌های هزینه‌ای چهارم، پنجم، ششم، هفتم، هشتم، نهم و دهم به ترتیب هزینه متوسطی معادل ۵۰ میلیون تومان، ۶۰ میلیون تومان، ۶۸ میلیون تومان، ۷۶ میلیون تومان، ۹۳ میلیون تومان ، ۱۳۵ میلیون تومان و ۲۶۰ میلیون تومان را برای هزینه‌های اجاره‌بهای مسکن در سال گذشته پرداخت کرده‌اند.

اجاره‌نشینی یکی از موضوعات مهم اقتصادی و اجتماعی در ایران است که در سال‌های اخیر تحت تأثیر عواملی همچون افزایش قیمت مسکن، تورم و تغییرات اقتصادی قرار گرفته است. حدود ۱۴.۱ درصد از خانوارهای دهک هزینه‌ای اول ، ۱۹.۷ درصد از خانوارهای دهک هزینه‌ای دوم و ۲۰ درصد از خانوارهای دهک هزینه‌ای سوم اجاره‌نشین هستند. این در حالی است که تنها ۱۱.۷ درصد از دهک هزینه‌ای دهم اجاره‌نشین هستند. در واقع در دهک‌های بالا و اقشار مرفه میزان اجاره‌نشینی بسیار کاهشی بوده است.کارشناسان بر این باور هستند که دولت باید، برنامه‌ریزی‌های خود را به صورتی پیش ببرد که اجاره و هزینه خرید مسکن کاهش یابد. برای رسیدن به این مهم نیز تنها باید تقاضا با روش ها و سیاستهای مناسب در حوزه اجاره کاهش داد. به بیان دیگر، باید شرایط خانه‌دار شدن مردم به گونه ای تسهیل شود تا بتوان هزینه اجاره‌بها را در هزینه‌های سبد خانوار کنترل کرد. شرایط باید در کشور به گونه‌ای باشد که مردم به راحتی بتوانند خانه‌دار شوند. با ایجاد همین امر می‌توان هزینه اجاره‌بها را در سبد هزینه خانوار تا حدودی کنترل کرد. با کنترل هزینه خانوار در بخش مسکن، می‌توان دیگر بخش‌های سبد هزینه‌ خانوار اعم از بهداشت و درمان، خوراک، تفریح و دیگر عوامل را افزایش داد.