فاجعه ای بزرگ در آموزش و پرورش
یکی از مدیران و کارشناسان آموزشی کشور از نمایندگان مجلس شورای اسلامی خواستد تا در بررسی برنامه و رای اعتماد به وزرای پیشنهادی آموزش و پرورش؛ موضوع تفاوت این وزارتخانه با سایر وزارتخانه‌ها را بسیار ویژه ببینند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی تیتر کوتاه؛ رئیس‌جمهور پس از موافقت با استعفای وزیر آموزش و پرورش، اکنون در عمر کمتر از دو سال دولت خود، پنجمین وزیر پیشنهادی برای تصدی آن وزارتخانه را به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد.
در همین رابطه سیدابولقاسم رئوفیان به عنوان کارشناس فرهنگی آموزشی که طی ۳۵ سال گذشته در مشاغل مختلف آن وزارتخانه فعالیت کرده و نیز مؤسس و دبیرکل ادوار جامعه اسلامی فرهنگیان کشور نیز بوده، در بیان توصیف کلی‌اش از وضعیت آموزش و پرورش در سال‌های اخیر اظهار کرد: اگر منظور از توصیف کلی، کلی‌گویی باشد که باید عرض کنم کلی‌گویی درباره هیچ شیء و پدید‌های روا نیست به‌ویژه آموزش و پرورش که جایگاهش در قاموس الهی ارفع جایگاه‌هاست که باید در ساختار نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران هم اینگونه باشد که متأسفانه اینچنین نیست و در عمل بسیار بسیار با آنچه که باید باشد فاصله دارد.
وی افزود: اگر هم منظور تشریح کلی آموزش و پرورش است که برای چنین توصیفی باید تمامی داده‌هایی را که از راه دیدن، شنیدن، لمس کردن، استشمام کردن و حتی حس ششم دریافت می‌کنیم همه این‌ها را کنار هم بگذاریم تا بتوانیم توصیف درستی از موصوفمان داشته باشیم که بر این اساس می‌توانم به واسطه سال‌ها خدمت در آموزش و پرورش و حضور در فضای مدرسه و کلاس درس از ابتدایی گرفته تا مراکز تربیت معلم و مدیریت در سطوح مختلف از مدارس تا مناطق که جزء به جزءآن را زندگی کرده‌ام در توصیف کلی آموزش و پرورش به این ضرب المثل اکتفا کنم که «میان ماه من تا ماه گردون، تفاوت از زمین تا آسمان است».
بخشنامه تأمین کسری معلم از نیروهای مازاد سایر وزارتخانه‌ها در شهریور ۱۴۰۱ فاجعه‌آمیز بود
این کارشناس آموزش و پرورش درباره تناسب بودجه، ساختار و نیروی انسانی فعلی با تحقق اهداف و مأموریت‌های آموزش و پرورش، نیز اظهار کرد: در ارتباط با تناسب ساختار با اهداف و تناسب نیروی انسانی با اهداف و مأموریت‌های آموزش و پرورش؛ البته اولی را به اختصار و بعدی را با تأمل و توقف بیشتری روی موضوع پاسخ می‌دهم.
رئوفیان گفت: در ارتباط با آخرین تعریف از ساختار مصوب سال ۹۸ مدیران ارشد آموزش و پرورش در قالب چارچوب و الگوهای تعیین‌شده برای برقراری روابط میان اعضای سازمان (آموزش و پرورش) که به منظور تقسیم وظایف و هماهنگی فعالیت‌های اعضای سازمانی به‌صورت قانونی و رسمی صورت گرفت؛ معتقدم مصوبه متناسب با اهداف آموزش و پرورش بود که طبق آن وزیر در رأس هرم مدیریت و شش معاون بعنوان زیر مجموعه تعریف شدند و من براین باورم که مهم‌ترین آن معاونت بر نامه‌ریزی و توسعه منابع است؛ معاونتی که درارتقاء جایگاه آموزش و پرورش بسیار تأثیرگذار و حائز اهمیت و به نظر اهل فن شاه‌بیت موضوع آموزش و پرورش است.
وی با اشاره به موضوع تناسب نیروی انسانی با اهداف و مأموریت‌ها، نیز افزود: موضوعی که از سال ۹۴ تاکنون به‌صورت یکی از پر چالش‌ترین مسائل حل نشده آ.پ در آمده و هیچ یک از وزرا حتی در برنامه وزیر معرفی شده جدید (مرادصحرایی) به مجلس؛ برای حل این بحران برنامه مدون ۴ سال‌های دیده نمی‌شود! از نظر بنده تأسف‌بارتر و شگفت‌انگیزتر این است که ظاهرا در این مدت نظر ریاست جمهوری هم معطوف به موضوعی با این درجه از اهمیت و حساسیت نشده تا در جریان معرفی پنجمین وزیر پیشنهادی؛ اصل تناسب وزیر آموزش وپرورش با اهداف و مأموریت‌های نظام تعلیم وتربیت در نظر گرفته شود که از نظر بنده این خسارت‌بارتر از هر چیزی‌است که ممکن است آموزش وپرورش را در آینده نه چندان دور با ابربحران مواجه سازد.
وی افزود: کارشناسان خبره آموزش وپرورش و معلمان دلسوزی که در صف مقدم جبهه مقابله با ناکارآمدی درآموزش و پرورش مشغول فعالیت هستند شاید هرگز فکر نمی‌کردند که بعد از آن ضربه هولناکی که شهریور سال گذشته از ناحیه تصمیم نابخردانه برخی مدیران دولتی با صدور بخشنامه تأمین کسری معلم؛ از نیروهای مازاد سایر دستگاه‌های دولتی آن هم به صورت شتاب زده و ظرف۲۰روز به آموزش وارد شد؛ اکنون در آستانه تصمیم قابل تامل دیگری قرار بگیرند.
شرط موفقیت وزیر آموزش و پرورش این است که او در قواره نظام تعلیم و تربیت باشد
دبیرکل ادوار مختلف جامعه اسلامی فرهنگیان کشور با بیان اینکه وزیر پیشنهادی جدید صرفا با تکیه بر ۱۶ سال سابقه «تدر یس» وی در مدارس و کمتر از یکسال سابقه مدیریت آن هم در دانشگاه فر هنگیان که حتی در ادارات ستادی آموزش و پرورش هم سابقه کار به حساب نمی‌آید، به مجلس معرفی شده است، گفت: گویا رئیس‌جمهوری همچنان قصد دارند با مدل آزمون و خطا در بالاترین رده مسئولیتی این وزارتخانه جلو روند! آموزش و پرورش کنونی ما از جهات مختلف گرفتار بحران است که ما فعلا شوکه شدیم و وضعیت کنونی می‌تواند به تداوم بحران مدیر یت در آ.پ کشور بیانجامد؛ زیرا معتقدم این اتفاق از مصادیق بارز عدم تناسب نیروی انسانی با اهداف و مأموریت‌های این کلان وزارتخانه است که متأسفانه در گام دوم انقلاب بعد از ۴۴ سال شاهد آن هستیم که توجهی به نظرات کارشناسی ذخایر و گنجینه‌های ارزشمند آموزش و پرورش کشور نمی‌شود!
رئوفیان با بیان اینکه ۵۰۰۰ دانش آموخته دکترا در وزارت آموزش پرورش به عنوان نیروها و مدیران متخصص حضور دارند که فرآیند انتخاب و معرفی وزیر پیشنهادی، توجهی به آنها نشده است، گفت: رئیس‌جمهور در سخنرانی اخیرش در دانشگاه فرهنگیان به معلمان اطمینان داد و با بیان این مطلب که این بار «باید از مدل آزمون و خطا در نظام آموزش عبور کنیم» اما در عمل فعلا این رویکرد نقض شد!
وی تأکید کرد: وزارت آموزش و پرورش ثبات در مسیر درست می‌خواهد که قدم اول این مسیر، داشتن وزیری با تجارب موفق مدیریتی درصف و ستاد سیستم آموزشی کشور و به طور کلی در اندازه نظام تعلیم و تربیت در جمهوری اسلامی ایران است.
وی تصریح کرد: رئیس‌جمهوری می‌توانست با ایجاد فرصت‌های برابر متخصصین باتجربه، فرصت انتخاب شایسته‌ترین از جمع شایستگان تصدی وزارت آموزش و پرورش را فراهم کند تا آنها به دور از فضای شعارزدگی و وعده‌های پوپولیستی، با برنامه به عرصه کارزار وارد شوند و برنامه هایشان در معرض قضاوت متخصصین این وزارتخانه قرار گیرد تا نهایتا به صورت کارشناسانه وزیری باتجربه، متخصص و مدیر؛ انتخاب شود. نه اینکه در یک دایره چند نفره از افراد و نیروهای جوانی که تجربه مدیریت در صف و ستاد آموزش و پرورش را هم تجربه نکرده و با پیچیدگی‌های آن آشنا نیستند؛ وزیری انتخاب کند که در مواجهه با بحران‌ها و چالش‌های پیش رو بخواهد آموزش و پرورش را مدیریت کند.
رئوفیان در پاسخ به اینکه مهم‌ترین اولویت‌های کنونی وزیر آموزش و پرورش چه باید باشد؛ با بیان اولویت‌های زیر؛ برخی عناوین مهمی که باید در برنامه وزرای پیشنهادی باشد را تشریح کرد: اولویت اول وزارت آموزش و پرورش کنونی «مدیریت بحران» است؛ مدیریت هر آن چیزی که تهدید در ذات اوست. سپس، مواجهه منطقی باعدم تناسب بودجه مالی آموزش و پرورش با اهداف و غلبه بر این بحران و اولویت سوم، برچیدن بساط ثبت‌نام فرزندان مسئولان و مدیران ارشد حکومتی از مدارس غیردولتی و...
متأسفانه آموزش و پرورش ما از میدان مواجهه منطقی با چالش‌های فراوانی که از سال‌های بعد از وزارت مرحوم پرورش گریبانگیرش شد سر بلند بیرون نیامد و هر چه جلوتر رفت در رویارویی با مشکلات ناتوان‌تر از گذشته ظاهر شد.
رئوفیان گفت: آموزش و پرورشی که بارها دچار «بحران مدیریت» شده بود این بار نیاز به «مدیریت بحران» دارد که اگر شخصی علاوه بر دارا بودن شاخص‌های منطبق بر نیازهای امروز و فردای آموزش و پروش از ویژگی «شجاعت» توام با دقت وسرعت در تصمیم‌گیری‌ها و اجرای تصمیمات سخت و نجات‌بخش برخاسته از دانش، بینش وخرد جمعی؛ همراه با قدرت پیش‌بینی پیامدهای ناشی از اجرای آن تصمیمات در آینده انتخاب و از سوی رئیس‌جمهوری محترم به مجلس معر فی شود، امید نجات از بحران در جامعه جان می‌گیرد. لذا از نظر من مهم‌ترین اولویت بلکه اولویت اول درآموزش وپرورش «مدیریت بحران است»؛ یعنی مدیریت هر آن چیزی که تهدید در ذات اوست و مانعی است جدی بر سر راه انجام مأموریت حکمرانان و تحقق اهدافشان که مستقیماً متوجه وزیر است.
وی با تأکید بر اینکه وزیر جدید باید از افزایش بی‌رویه سال به سال مدارس غیردولتی جلوگیری کند، گفت: همین امسال فقط ۱۳۴ مدرسه غیردولتی در تهران مجوز تأسیس گرفت و به طور مثال در آموزش و پرورش منطقه ۳ تعداد مدارس غیردولتی بر دولتی فزونی یافت که این زنگ خطری جدی است بر اینکه کشور را در آینده تخصصی خود با بحرانی سخت‌تر از امروز مواجه کند. خطری که رهبری در فرمایشات اخیرشان در جمع معلمان از آن سخن گفتند؛ لذا مرد عمل می‌خواهد که کمر همت در برچیدن بساط ثبت نام فرزندان مسئولان و مدیران ارشد حکومتی و نمایندگان مجلس و دیگر دستگاه‌های حاکمیتی در مدارس غیر دولتی بربندد تا آنان ناگزیر از ثبت نام دختران و پسران محصل خود در مدارس دولتی شوند تا کاستی‌ها را بفهمند و خطر خسارت‌های ناشی ازآن را که ممکن است دامن فرزندانشان را بگیرد با همه وجود حس کنند و عملاً چاره‌ای بیاندیشند. به اعتقاد من این تنها طریق تقویت مدارس دولتی و رفع تبعیض و برقراری عدالت آموزشی و راه غلبه برفضای بحرانی حاکم برمدارس دولتی است که قاطعانه معتقدم نمی‌تواند از عهده وزیر پیشنهادی کنونی این وزارتخانه بر آید!
مبارزه با "هیبت وحشت" ناشی از جهل درونی که اگر جلو پیشرفتش در انسان به‌ویژه دانش‌آموزان که شخصیتشان بوسیله معلم در حال شکل گیری است گرفته نشود، بدیهی است درعمق وجود همه ریشه دوانده، غیرقابل باز گشت و آفت تعلیم و تربیت می‌شود که برای مقابله با آن وزیر آ.پ باید دارای قابلیت و برنامه باشد که متأسفانه در برنامه وزیر پیشنهادی که پیوست نامه رئیس‌جمهور در معرفی به مجلس بود چنین چیزی دیده نمی‌شد.
وی گفت: وزارت آموزش و پرورش باید برای افزایش آگاهی معلمان و دانش‌آموزان و اولیاء آنان درباره نسبت آموزش و پرورش با مباحث زیست‌محیطی برنامه دقیق داشته باشد و موضوع حفاظت از آب و خاک و هوا و جنگل و مرتع و دریا و دریاچه و تالاب‌ها وگنجاندن مباحث آن در کتاب‌های درسی ابتدایی و به بالا را در اولویت کاری قرار دهد.
رئوفیان تأکید کرد: وزیر آموزش و پرورش باید برای حذف کاغذ‌های سلولزی از حوزه چاپ کتاب‌های درسی و کمک آموزشی و دفاتر دانش آموزی و... مصمم برنامه داشته باشد تا مجبور نشویم برای تولید هر تن کاغذ که بخش اعظم آن مصرفی آموزش وپرورش است حدود ۱۷ اصله درخت راقطع و ۳۷۵ متر مکعب آب را مصرف کنیم و سالانه با واردات صدها تن کاغذ به سیاست ارزبری ازرکشور دامن بزنیم که اتفاقا این موضوع در بیانات رهبری و ریاست جمهوری در بازدید ازنمایشگاه کتاب مطرح شد.
بدیهی است حذف مصرف کاغذی که علاوه بر تخریب محیط زیست، بدلیل وجود اسید و سلولز مصرفی در تولیدآن برای دانش آموزان و بطورکلی مصرف‌کنندگان مضر است و جایگزین کردن کاغذ سنگی با مواد اولیه‌ای که به وفور در کشور وجود دارد و خوشبختانه تکنولوژی آن هم در اختیار است و بدون نیاز به مصرف یک قطره آب و قطع درختان ما را به خودکفایی می‌رساند باید دراولویت قرار گیرد. حتی بر اساس ساز و کاری می‌توان تولید میزان مصرفی آموزش وپرورش به این نوع کاغذ را که بسیار مقاوم وضدآب است را در انحصار گرفت تا علاوه بر تأمین نیاز مصرفی سال آموزش و پرورش به کاغذ مطلوب، گامی در جهت خودکفایی آموزش و پرورش و کشور نیز برداشته شود، لذا اراده و داشتن برنامه برای حذف کاغذ سلولزی و جایگزین شدن کاغذ سنگی وآهکی می‌بایست در برنامه وزیر آموزش و پرورش باشد که البته در برنامه وزیر پیشنهادی جدید، ندیدم.
وی گفت: وزیر آموزش و پرورش پیشنهادی علاوه بر اینکه تحول اساسی و کار جذب وتربیت وارتقای سرمایه انسانی را در برنامه خود آورده است، باید بگوید برای بلند مرتبه‌سازی جایگاه و حفظ شئونات معلمی که از دیدگاه امام خمینی رضوان الله تعالی علیه؛ عنصر اصلی در فرآیند تعلیم و تربیت است؛ چه برنامه‌ای درجهت ارتقاء منزلت، مهارت، علم و دانش، اخلاق و معیشت معلمان دارد؟ تا آنان دانش‌آموزان را فرزند خود بدانند و از جان و دل برای این امانت‌های الهی مایه بگذارند. وزیر می‌بایست نسبت به بهداشت دانش آموزان و نیز سلامت زایی لباس فرم دانش آموزی برنامه می‌داشت. همچنین داشتن برنامه و همت مضاعف در امر بسیار مهم و ضروری آگاهی بخشی به معلمان و دانش‌آموزان و بسیج عمومی آنان برای مقابله با جنگ اندیشه‌ها از وزیر پیشنهادی مورد انتظار بود.
وی با بیان اینکه بودجه ۲۴۲ همتی سال تحصیلی فقط۶۰٪ نیاز آموزش و پرورش به بودجه را کفایت کرد و این یعنی وجود بحران مالی در آموزش و پرورش؛ ادامه داد: اگرچه یک مدرسه باکیفیت، برآیند و محصول کیفیت تمامی عناصر تأثیرگذار در افزایش کیفیت است، ولی وزیر باید معضل بسیارجدی نبود تناسب بین مدرسه و بودجه مالی را حل کند و در جهت متناسب‌سازی آن برنامه داشته‌باشد. بودجه ۲۴۲ همت سال تحصیلی۱۴۰۲-۱۴۰۱ فقط ۶۰ درصد نیازآموزش وپرورش به بودجه را کفایت کرد که این خود از مصادیق بارز بحران مالی در آموزش وپرورش است که از این بابت معلمان و دانش آموزان مدارس دولتی و بازنشستگان بیشترین آسیب وخسارت را متحمل شدند تا جایی‌که برای نخستین بار، در سال ۱۴۰۱حقوق معلم تا ۲۹ اسفند پرداخت نشد که از این بابت کام جامعه بزرگ فرهنگیان درآستانه سال جدید تلخ شد و با اجرایی نشدن قانون لایحه دائمی شدن همسان‌سازی حقوق بازنشستگان با شاغلین، درحق آنان اجحاف گردید، لذا وزیر پیشنهادی باید بگوید در دفاع ازحقوق معلمان و بازنشستگان و اینکه صدای رسای آنان باشد و همواره درکنارشان با دفاع آگاهانه، شجاعانه و مدبرانه بر این بحران نیزغلبه کند چه برنامه‌ای دارد.
رئوفیان تصریح کرد: اجرایی‌سازی سندتحول، استانداردسازی و توسعه فضاوتجهیزات و فناوری‌های آموزشی و...کلی گویی است که در برنامه وزرای پیشین هم دیده می‌شد؛ اکنون وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش باید بگوید چگونه و با چه روشی می‌خواهد تحقق بخش این وعده‌های راهبردی باشد.
دبیرکل حزب اسلامی ایران زمین با تاکید بر اینکه وزیر باید از رئیس‌جمهوری بخواهد اختیاراتی را که قانونی به وی داده محدود نکند؛ ادامه داد: وزیری که خود را آماده قبول مسئولیت می‌بیند باید در هنگام اخذ رای اعتماد از نمایندگان محترم مجلس بخواهدکه از مداخله درحوزه اختیارات قانونی وی در موضوعات مختلف ازجمله عزل و نصب مدیران استانی و شهرستانی؛ تخصیص بودجه وامکانات و تجهیزات بر اساس نیاز سنجی و توزیع عادلانه و...؛ خودداری کنند و با برخورداری از هنر جلب مشارکت دیگر وزرای کابینه و بخش خصوصی درتأمین نیازهای اساسی آموزش وپرورش، این کشتی طوفان زده را به ساحل نجات هدایت کند.
رئوفیان در پایان نسبت به موضع مجلس نسبت به وضعیت وزارت آموزش و پرورش و مقطع کنونی معرفی وزیر پیشنهادی جدید توسط دولت؛ اظهار کرد: از نظر بنده حالا که رئیس‌جمهوری توپ را در زمین مجلس فرستاد و ادامه کار در اختیار مجلسیان قرار گرفته؛ اولاً به عنوان یک معلم کهنه کار و ثانیاً به نمایندگی از جامعه معلمان کشور؛ از نمایندگان محترمی که می‌خواهند به وزیر پیشنهادی رأی اعتماد بدهند درخواست می‌کنم به این رهنمود رهبری توجه داشته باشند که فرمودند: «مسئله اول، فهم اهمیت دستگاه حیاتی آموزش وپرورش است؛ که باید بفهمند؛ و در صف اول فهم درست، مسئولان هستند» در این مرحله شما نمایندگان محترم مخاطب این سخن حکیمانه هستید و مناسب است با توجه به تفاوت‌های آموز ش و پرورش با سایر وزارتخانه‌ها که معتقدم از جمله مصادیق فهم درست آن است نگاه ویژه‌ای به شاخص‌های وزیر پیشنهادی داشته باشید.
به اعتقاد من مهم‌ترین تفاوت در این است که موضوع آموزش وپرورش «انسان» است و موضوع سایر وزارتخانه‌ها (بجز وزارت علوم) «ابزار»است؛ و این ابزار است که باید درخدمت انسان باشد نه انسان درخدمت ابزار؛ و تفاوت دیگر، تفاوت در ماهیت کار در آموزش و پرورش است با سایردستگاه‌ها، زیرا در آموزش وپرورش تصمیمات زود قضاوت می‌شود لذا ساحت آن در مقام وزارت و برخی سطوح مدیران ستادی برخلاف سایر وزارتخانه‌ها ساحت جوانگرایی نیست که این بدلایل متعدد علمی، عقلی، وتجربی و اقتضائات زیست محیطی و وجود بحران‌ها درآن قابل اثبات است.
اتخاذ تصمیم‌ها و داشتن قدرت پیش‌بینی پیامدهای ناشی از اجرای آن تصمیم‌ها درآینده نیاز به پختگی دارد؛ تصمیم‌های پخته و در عین حال آنی و چه بسا لحظه‌ای، از مدیرانی بر می‌آید که عادت کرده باشند دو اصل «اثربخشی» و«کارایی» را همواره در تصمیم‌های خود که به قول رئیس‌جمهور باید متناسب با ثبات و در مسیر رسیدن به مقصد و مقصود باشد، مطمح نظر داشته باشند تا اجراها نیز تناسب پیدا کند با هدف؛ و این حاصل نمی‌شود جز با عبور از فرآیند آزمون و خطا. از نمایندگان مجلس می‌خواهم این بار جسم نحیف و رنجور آموزش و پرورش دیگر تحمل خطاهای راهبردی را نداشته و فرآیند آزمون و خطا را هرگز بر نمی‌تابد و نباید در ورطه افتادن به دامن آزمون و خطای دیگری بیافتد! لذا در خواست می‌کنم حساب آموزش وپرورش را با موضوع «انسان»، از سایروزارتخانه‌ها با موضوع «ابزار» را جدا بدانند و در این انتخاب حساس و سرنوشت‌ساز بر این فرمان الهی گردن نهند که: «ان الله یامرکم ان تؤدوا الامانات الی اهلها! ».
نظر شما