تبعات پرداخت یارانه بنزین به افراد فاقد خودرو / بازار دلالی و تجارت بنزین داغ می شود؟

طرح تخصیص بنزین به کد ملی افراد مدتی است که مطرح شده و مخالفان و موافقان خاص خود را دارد، برخی بر این باورند که تخصیص بنزین به کد ملی افراد باعث برقراری عدالت می‌شود اما به نظر گروهی دیگر از افراد این طرح تبعات منفی بسیاری از قبیل افزایش هزینه‌های دولت، افزایش قیمت بنزین و ایجاد فرصتی مناسب برای دلالان دارد.

در جریان بررسی لایحه بودجه۱۴۰۳، مرکز پژوهش‌های مجلس، پیشنهاد توزیع یارانه بنزین به افراد را ارائه کرده است. بر اساس این طرح، دولت باید از خردادماه سال آینده به سرپرست خانوار‌های فاقد خودرو به ازای هر نفر، ماهانه ۱۵ لیتر سهمیه بنزین اعطا کند که این سهمیه از محل حذف سهمیه خانوار‌های دارای سه خودرو و بیشتر تامین می‌شود. در این پیشنهاد، امکان تبادل سهمیه بنزین در یک بازار فراهم خواهد شد.

برای بررسی جنبه‌های مختلف طرح تخصیص بنزین به کد ملی افراد و پیش‌بینی آینده این طرح، به سراغ داود سوری اقتصاددان و استاد پیشین دانشگاه صنعتی شریف رفتیم.

داود سوری در مصاحبه با تیتر کوتاه در رابطه با پیشنهاد توزیع یارانه بنزین به افراد، گفت: صرفا هدف از ارائه طرح تخصیص بنزین به کد ملی افراد این است که به افرادی هم که فاقد خودرو هستند، یارانه تعلق بگیرد، اما فارغ از هزینه هایی که اجرای چنین طرحی ایجاد می‌کند، نمی‌توان پیش‌بینی کرد که پرداخت مستقیم یارانه بنزین به افرادی که فاقد خودرو هستند و تاکنون به صورت غیر مستقیم از این یارانه استفاده می‌کردند، به سود یا زیان این افراد خواهد بود. واضح است که اجرای چنین طرحی از لحاظ بروکراتیک و اداری هزینه‌های زیادی را به کشور و بودجه دولت تحمیل می‌کند. هدف، توزیع بنزین به شکلی عادلانه بین همه افراد است اما نمی‌توان به طور قطع بگوییم آیا این موضوع محقق می‌شود یا خیر.

سوری در پاسخ به سوال خبرنگار تیتر کوتاه مبنی بر تبعات اجرای طرح یارانه بنزین به افراد فاقد خودرو و احتمال ایجاد دلالی و تجارت بنزین، توضیح داد: طبعا فردی که خودرو ندارد، به بنزین هم نیازی ندارد و بنزینی که به آن اختصاص داده می‌شود باید به فروش رسیده و به‌دست شخصی برسد که بنزین را نیاز دارد. حال اینکه در این فاصه چه کسانی وارد این عرصه می‌شوند و چه نهادهایی شکل می‌گیرند، مبهم است. به علاوه در اجرای این طرح، بنا است تا یک منبع مالی عظیمی از یک سری افراد خرد به گروهی دیگر از افراد منتقل شود، مسلما مشکلاتی در این زمینه ایجاد می‌شود.

وی در خصوص افزایش نرخ بنزین و سه نرخی شدن آن بیان کرد: درحال‌حاضر، بنزین، بزرگترین مشکل دولت است و با نرخی پایینی که ارائه می‌شود، هم منابع انرژی ما از بین رفته و هم منجر به آسیب رسیدن به محیط‌زیست شده است. به نوعی تجربه‌های گذشته نیز نشان می‌دهد که دولت با افزایش نرخ بزنین، هیچ تفاوتی در شرایط زندگی مردم ایجاد نخواهد کرد. دولت نمی‌تواند افزایش نرخ بنزین را به صورت مستقیم اجرا کند، اما همچنان نگرانی در مورد افزایش نرخ بنزین وجود دارد. برای حل این مشکل باید راه‌حل‌های دیگری نیز مطرح شود و در آینده با اجرای طرح تخصیص بنزین به کد ملی افراد ممکن است نرخ سومی هم برای بنزین مشخص شود.