فروش بنزین گران قیمت در این جایگاه های سوخت / دولت برای جلوگیری از قاچاق بنزین، آستین بالا زد

قاچاق بنزین یک مشکل جدی در بسیاری از کشورها است. افرادی که در این فعالیت شرکت می‌کنند، بنزین را از یک منبع قانونی یا با تخلف از قوانین کشورها به مقصد دیگری منتقل می‌کنند و سپس آن را به قیمت‌های بالاتری از قیمت رسمی به فروش می‌رسانند. این فعالیت معمولاً به مشکلاتی مانند زیان اقتصادی برای دولت، خطرات زیست محیطی در نتیجه استفاده از بنزین ناسالم و افزایش فساد مالی و اجتماعی منجر می‌شود. بسیاری از کشورها تلاش می‌کنند با ایجاد قوانین سخت‌تر و افزایش نظارت بر روی صادرات و واردات بنزین، این مشکل را کنترل کنند.

قیمت پایین بنزین در ایران باعث شده است که قاچاق گسترده‌ای در استان‌های مرزی صورت بگیرد. اجرای طرح کدینگ در استان‌های سیستان و بلوچستان و کرمان شاید بتواند تا حدودی مانع از قاچاق شود اما در عین حال باعث رنجش توریست‌ها و مسافران به این منطقه شده است.

کاربران فضای مجازی در روز‌های گذشته درباره ممنوعیت سوخت‌گیری پلاک‌های تهران در استان‌های جنوبی و شرقی مطالبی را منتشر کردند. به گفته برخی از شهروندان هنگامی که خودرو‌های پلاک تهران قصد دریافت بنزین در جایگاه‌های استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان را داشتند، عبارت "این کارت مربوط به این منطقه نمی‌باشد" در صفحه نمایشگر نشان داده شده است و این افراد با ممنوعیت در سوخت‌گیری مواجه شده‌اند. همین مسئله باعث شد برخی جایگاه‌داران با دریافت انعام و با قیمت بیشتری بنزین را در اختیار مردم قرار بدهند.

این اتفاقات شایعه استانی شدن کارت سوخت را تقویت کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد موضوع استانی شدن دریافت سوخت مطرح نیست. اما در دو استان سیستان و کرمان این موضوع اعمال شده است که مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی با تاکید بر اینکه در هیچ کجای کشور به جز سیستان و بلوچستان و کرمان طرح کدینگ اجرایی نشده است و اگر مالکین خودرو برای سوخت‌گیری دچار مشکل شده‌اند، قطعا جایگاه‌ها تخطی کرده‌اند.

سوالی که به وجود می‌آید این است که چرا این طرح در استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان در حال اجرایی شدن است؟

براساس داده‌های سایت گلوبال پترول پرایس، قیمت هر لیتر بنزین در ایران، ۰.۰۲۹ دلار امریکاست و در قیاس با کشور‌هایی که در فهرست ارزان‌ترین قیمت بنزین قرار دارد، در صدر ایستاده است. متوسط قیمت هر لیتر بنزین در دنیا ۴۵ برابر قیمت این محصول در ایران است، در اول ژانویه ۲۰۲۴ متوسط قیمت جهانی هر لیتر بنزین ۱.۳ دلار بوده است.

قیمت این فرآورده نفتی در کشور‌های همسایه ایران اختلاف بسیار زیادی با ایران دارد. هر لیتر بنزین در عراق ۵۷ سنت و در جمهوری آذربایجان ۵۸ سنت قیمت دارد که حدود ۲۰ برابر قیمت آن در ایران است. در امارات هر لیتر بنزین ۲۵ برابر گران‌تر از ایران است و در ترکیه هر لیتر بنزین ۱ دلار و ۱۶.۹ سنت قیمت دارد که ۴۰ برابر قیمت بنزین در ایران است.

هر لیتر بنزین در افغانستان نیز ۳۶ برابر گران‌تر از ایران است، قیمت هر لیتر بنزین در این کشور ۱ دلار و ۵.۹ سنت است.

مقایسه قیمت بنزین با کشور‌های دیگر در منطقه نشان می‌دهد این فرآورده تا چه اندازه در ایران قیمت پایینی دارد و همین موضوع باعث می‌شود راه قاچاق این حامل انرژی هموار شود و مقدار قابل توجهی از بنزین در استان‌های مرزی قاچاق شود.

براساس آمار‌های شرکت ملی پخش و پالایش، مقدار قاچاق بنزین کشور روزانه ۵ میلیون لیتر برآورد می‌شود که بخشی از آن از طریق مهاجرت کارت‌های هوشمند سوخت صورت می‌گیرد.

شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در گزارشی عنوان کرده است: درحال‌حاضر حدود ۱۹ میلیون خودرو و کارت سوخت در کشور وجود دارد که بخش اعظم سهمیه آزاد آنها هرگز استفاده نمی‌شود، ولی متاسفانه شاهد آن هستیم که کارت‌های سوخت به تعداد بالا به سمت استان‌های مرزی منتقل می‌شود و ظرف چند روز اول ماه سهمیه آنها خالی می‌شود که مشخصا صرف قاچاق می‌شود.

دولت سیزدهم همواره بیان کرده است که تصمیمی مبنی بر افزایش قیمت بنزین و اعمال سیاست‌های قیمتی درخصوص این حامل انرژی ندارد. از طرفی با توجه به افزایش مصرف بنزین و ناهمخوانی تولید و مصرف این حامل انرژی، ناترازی‌هایی به وجود آمده است که دولت می‌بایست از طریق راهکار‌های گوناگون آن را مدیریت کند.

اجرای طرح کدینگ در استان‌هایی که قاچاق بنزین در آنها بیش از سایر استان‌ها صورت می‌گیرد، نشان از اراده دولت برای اعمال سیاست‌های غیرقیمتی دارد. دولت از طریق اجرای این طرح تا حد زیادی می‌تواند از قاچاق بنزین ارزان ایران به کشور‌های همسایه جلوگیری کند اما باید تدبیری برای مسافران و توریست‌های این مناطق تعریف کند.