چین می‌تواند ناجی صلح در اوکراین و خاورمیانه باشد؟

وانگ‌یی، دیپلمات ارشد چین هفته شلوغی را پشت سر گذاشته است. وانگ هفته را با گردآوری 14 جناح فلسطینی برای گفتگوهای آشتی در پکن، از جمله رقبای سرسخت حماس و فتح، پیش از دیدار روز چهارشنبه با همتای اوکراینی دیمیترو کولبا، آغاز کرد. این اولین باری است که چین میزبان یک مقام ارشد اوکراینی از زمان تهاجم روسیه در حدود دو سال و نیم پیش است.

بر اساس گزارش سی‌ان‌ان، دیپلماسی که در آن گفتگوها به ترتیب با جنگ‌های شدید غزه و اوکراین مرتبط بودند، در حالی رخ داد که پکن تلاش می‌کند خود را به عنوان یک وزنه سنگین ژئوپلیتیکی در جهانی که به طور فزاینده‌ای توسط هر دو درگیری دچار شکاف شده، نشان دهد.

در دیدار با کولبا، وانگ گفت پکن از «همه تلاش‌هایی که به صلح کمک می‌کند» حمایت می‌کند. این نشان‌دهنده آخرین تلاش چین برای قرار دادن خود به عنوان یک میانجی صلح «بی‌طرف» در مناقشه است، حتی در شرایطی که این کشور روابط با روسیه را افزایش داده است.

در پایان مذاکرات بین جناح‌های فلسطینی یک روز قبل، وزیر امور خارجه از امضای بیانیه‌ای در مورد «پایان دادن به تفرقه» استقبال کرد. این توافق که با نوعی تردید در خاورمیانه به آن نگاه می‌شود، جایی که چنین معاملاتی قبلاً به سرعت فروپاشیده است، به گفته یانگ «لحظه‌ای تاریخی در آرمان آزادی فلسطین» بود.

کارشناسان می‌گویند، برای دولت چین، هفته دیپلماسی وانگ فرصتی را برای بازی کردن اپتیک‌های مورد نظر فراهم کرد: چارچوب‌بندی کشور به عنوان یک بازیگر سازنده در درگیری‌های غیرقابل حل و یک واسطه جایگزین برای ایالات متحده.

به گفته استیو تسانگ، مدیر موسسه SOAS چین در دانشگاه لندن، جاه‌طلبی چین این است که «به عنوان یک رهبر جهانی به رسمیت شناخته و پذیرفته شود و با جلب حمایت جنوب جهانی که هم از نظر جمعیت و هم از نظر کشوری بیش از غرب دموکراتیک است، این کار را انجام ‌دهد.»

اما به گفته کارشناسان، این امر همچنین نشانه برخی از محدودیت‌هایی است که پکن دارد، زیرا به دنبال ایجاد راه‌حلی در غزه بدون داشتن نفوذ عمیق در منطقه است و خواستار صلح در اوکراین و در عین حال حفظ روابط تنگاتنگ با روسیه است.

سفر کولبا اولین بار در نزدیک به 29 ماه جنگ روسیه علیه اوکراین بود که یک مقام عالی رتبه اوکراینی از چین دیدن کرد. در مقابل، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، دو بار به این کشور سفر کرده و مقامات کرملین نیز در همین مدت سفرهای متعددی داشته‌اند.

ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین و دیگر رهبران اروپایی قبلا ابراز امیدواری کرده‌اند که چین بتواند از روابط نزدیک خود با روسیه برای فشار برای صلح با شرایط قابل قبول برای کیف استفاده کند، زیرا این کشور صراحتاً خواستار خروج نیروهای روسیه و بازگشت به مرزهای شناخته‌شده بین‌المللی خود است.

اما مقامات چینی هیچ نشانه علنی مبنی بر انجام این کار ارائه نکرده‌اند و در عوض بر هرگونه تلاش صلح برای در نظر گرفتن نگرانی‌های امنیتی «همه کشورها» فشار آورده‌اند.

سفر کولبا در حالی انجام می‌شود که پکن تحت فشار فزاینده‌ای از سوی غرب به خاطر روابطش با روسیه و ادعاهایی است که با ارائه کالاهای دو منظوره به تلاش‌های جنگی مسکو کمک می‌کند. پکن این موضوع را رد می‌کند و می‌گوید که غرب با تامین تسلیحات برای دفاع اوکراین به درگیری دامن می‌زند.

لفاظی غربی‌ها نیز در حال سخت شدن است. رهبران ناتو در اوایل این ماه گفتند پکن «قاطعانه» با حمایت از پایگاه صنعتی دفاعی روسیه، به موسکو در جنگ کمک می‌کند و زلنسکی ماه گذشته چین را متهم کرد که از طریق «حمایت از روسیه» جنگی را که کشورش را ویران کرده است، طولانی می‌کند.

این ممکن است موضوع گفتگو در اواخر این هفته باشد، زمانی که انتظار می‌رود وانگ با آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده در یک تعامل دیگر در یک نشست منطقه‌ای در لائوس صحبت کند.

کولبا روز سه‌شنبه وارد شهر گوانگژو در جنوب چین شد و گفت که مذاکرات «گسترده، مفصل و اساسی» با تمرکز بر «یک موضوع - صلح در اوکراین» انجام خواهد شد.

او در یک پست ویدئویی در رسانه‌های اجتماعی، در اشاره آشکار به فاصله زیاد بین «حل و فصل سیاسی» پیشنهادی پکن برای جنگ و فرمول صلح خود اوکراین گفت «ما صحبت خواهیم کرد، ما به دنبال زمینه‌های مشترک خواهیم بود. ما باید از رقابت بین طرح‌های صلح پرهیز کنیم.»

اظهارات رسمی پکن و کیف پس از مذاکرات روز چهارشنبه وانگ-کولبا هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه دیپلمات اوکراینی پکن را به سمت دیدگاه ‌کیف برای صلح سوق داده است، نداشت.

در عوض، وانگ مجدداً بر اظهارات گذشته پکن و درخواست آن برای «توافق سیاسی» تأکید کرد.

چین سال گذشته دیدگاه خود را در مورد چنین حل و فصلی منتشر کرد که از آتش‌بس بدون تصریح به خروج نیروهای روسی حمایت می‌کند، موضعی که مورد انتقاد قرار گرفته و به نفع دستاوردهای غیرقانونی ارضی مسکو است. هیچ یک از طرفین در بیانیه‌های رسمی به ارائه حمایت مادی یا اقتصادی از روسیه اشاره نکردند.

به نظر می‌رسد که وانگ دری را برای اوکراین باز گذاشته تا به چین به عنوان یک واسطه تکیه کند و به گفته وزارت خارجه پکن، گفت: «اگرچه شرایط و زمان‌بندی هنوز آماده نیست، چین مایل است به ایفای نقش سازنده در آتش‌بس و از سرگیری مذاکرات صلح ادامه دهد.»

بر اساس اعلام وزارت خارجه اوکراین، کولبا بر موضع این کشور مبنی بر آمادگی برای مذاکرات صلح «زمانی که روسیه آماده مذاکره با حسن نیت باشد» تاکید کرد، اما تاکید کرد که کیف چنین آمادگی را از سوی مسکو نمی‌بیند.

ناظران می‌گویند پکن در مقطعی می‌تواند در هر گونه مذاکرات احتمالی آینده نقشی ایفا کند، اما بعید است که روابط خود با روسیه را تغییر دهد.

شی همسایه شمالی چین را شریکی مهم در عقب راندن نظم جهانی می‌داند که او آن را به طور غیرمنصفانه تحت سلطه غرب می‌داند و نمی‌خواهد روسیه شکستی خسارت‌بار را متحمل شود.

به گفته چونگ جا یان، دانشیار دانشگاه ملی سنگاپور، رهبران چین ممکن است تصمیم گرفته باشند اکنون با کولبا ملاقات کنند تا نشان دهند که در بحبوحه انتقاد غرب از روابط پکن با روسیه و به دلیل انتخابات قریب الوقوع در ایالات متحده، در تلاش برای صلح هستند.

کیف به انتخاباتی که در صورت پیروزی دونالد ترامپ، نامزد جمهوری خواهان، ممکن است شاهد کاهش حمایت آمریکا از دفاع اوکراین باشد، با احتیاط نگاه می‌کند. جی دی ونس، معاون ترامپ، آشکارا از پایان دادن به کمک‌های نظامی به اوکراین به نفع تقویت دفاعی تایوان حمایت کرده است.

چونگ گفت: «شاید پکن متوجه این موضوع است و احساس می‌کند که در موقعیت بهتری برای سوق دادن کیف به سوی مصالحه‌ای قرار دارد که مسکو ممکن است آن را قابل قبول‌تر بداند.»

نشریه خبری مرتبط با دولت چین، گلوبال تایمز، همچنین به تفسیر کارشناسان اشاره کرد که نشان می‌دهد اوکراین ممکن است متوجه شود که «تلاش‌ها برای منزوی کردن کامل» روسیه در سطح بین‌المللی شکست خورده است، زیرا بازیکنانی مانند هند و برزیل - هر دو کشور کلیدی جنوب جهانی - از بیانیه‌ نشست صلح در ژوئن که روسیه شامل آن نشد، حمایت نکردند. پکن گفته است که چنین کنفرانس‌هایی باید شامل کیف و مسکو باشد.

توافق «آشتی»

در همین حال، تلاش‌های پکن برای تبدیل شدن به سکویی برای آشتی فلسطین در حالی صورت می‌گیرد که خود را به عنوان رهبر صداهایی در سراسر جنوب جهانی خواستار تشکیل کشور فلسطین و محکوم کردن جنگ اسرائیل و هزینه‌های انسانی گسترده آن معرفی کرده است، در حالی که از حمایت آمریکا از اسرائیل انتقاد می‌کند.

وانگ گفت که مذاکرات آشتی روز سه‌شنبه میان جناح‌های فلسطینی با توافق «در مورد حکومت پس از جنگ غزه و ایجاد یک دولت آشتی ملی موقت» به پایان رسید.

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا این که آیا این توافق «به هیچ‌وجه تاثیری بر مذاکرات جاری برای دستیابی به آتش‌بس» در جنگ غزه خواهد داشت یا خیر را زیر سوال برد و افزود این توافق در تضاد با موضع واشنگتن است که گروه حماس نباید نقشی در حکومت غزه و کرانه باختری یکپارچه پس از جنگ داشته باشد.

به گفته جاناتان فولتون، عضو ارشد برنامه‌های شورای آتلانتیک در خاورمیانه، همچنین این احساس در منطقه وجود دارد که برخی از دیپلماسی گسترده‌تر پکن در مورد مناقشه ممکن است «پیچیدگی‌های» دیدگاه‌های مختلف آنجا را نادیده بگیرد، در حالی که به دنبال جلب حمایت برای برنامه بین‌المللی خود است.

«البته درباره غرب و به‌ویژه ایالات متحده ناامیدی وجود دارد، اما در عین حال هیچ‌کس به چین نگاه نمی‌کند و نمی‌گوید، «خب، این کشوری است که می‌آید و مسئله را حل می‌کند»، زیرا آنها چین را بازیگری علاقه‌مند به منافع خود با سطح کمی از دانش و تخصص منطقه‌ای می‌بینند.»