نقشه شوم رئیس جمهور موقت سوریه برای بن سلمان

احمد الشرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه، روز یکشنبه در نخستین سفر خارجی‌اش از زمان برکناری بشار اسد راهی ریاض شد. گفتنی است پیش از این در ۲۴ژانویه نیز فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان در صدر هیئتی به دمشق سفر و با الشرع و الشیبانی دیدار کرد. همچنین رئیس‌جمهور موقت سوریه پیش‌تر در گفت‌و‌گو با رسانه‌های ترکیه گفته بود که اولین سفر خارجی‌اش به عربستان یا ترکیه خواهد بود.

به نوشته العربی الجدید، ناظران سیاسی بر این باورند که موضع‌گیری الجولانی ماهیت سیاست خارجی حاکمان جدید سوریه را نشان می‌دهد که به دنبال ایجاد موازنه در روابط خود با کشور‌های موثر در سوریه و در صدر آنها عربستان و ترکیه و نیز قطر هستند که حامیان اصلی‌شان است.

محمد جزار، تحلیلگر امور سیاسی نیز در این باره گفت: دمشق به واسطه اعتبار سیاسی و اقتصادی پادشاهی و نیز نقش ریاض در بازسازی سوریه حساب باز کرده است. سوریه همچنین به دنبال تلاش برای ایجاد توازن درباره نفوذ ترکیه در سوریه است.

به این بهانه نشریه نیویورک‌تایمز با انتشار یادداشتی آورده است که احمد الشرع ملقب به جولانی در شرایطی وارد فرودگاه عربستان شد که پرچم جدید سوریه در کنار پرچم عربستان در فرودگاه به اهتزاز درآمد. بر اساس گزارش‌های رسانه‌های دولتی سوریه و عربستان، احمد الشرع طی این سفر مهم با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی در کاخ الیمامه ملاقات کرد.

به ادعای گروهی از کارشناسان دو رهبر در مورد تقویت روابط و چگونگی جلب حمایت برای لغو تحریم‌های بین‌المللی وضع شده علیه سوریه رایزنی داشتند.

به گزارش این نشریه امریکایی انتخاب ریاض به عنوان نخستین سفر خارجی رهبر جدید سوریه بازتاب تغییرات سیاسی عمیق شام تحت رهبری حاکمان جدید در قیاس با بازه زمانی است که بشار اسد در قدرت بود، بالاخص آنکه این سفر پس از مجموعه‌ای از دیدار‌های دیپلماتیک در دمشق، پایتخت سوریه طی هفته‌های اخیر انجام می‌شود، به گونه‌ای که از زمان تصرف قدرت توسط ائتلاف شورشیان در ماه دسامبر ۲۰۲۴، دیپلمات‌هایی از اروپا، ایالات‌متحده، کشور‌های عرب خلیج‌فارس و همچنین روسیه به دمشق هجوم آورده‌اند تا با احمد الشرع ملاقات و با دولت او ارتباط برقرار کنند.

به باور عده‌ای از ناظران نتایج تلاش‌های دیپلماتیک فشرده به شکل‌گیری نقشه سیاسی جدید سوریه و دینامیک‌های قدرت در سراسر خاورمیانه کمک خواهد کرد، منطقه‌ای که نظم حاکم بر آن در پی تهاجمات اسراییل در غزه و لبنان و سقوط دولت اسد تغییر کرده است.

وال استریت ژورنال با انتشار گزارشی ادعایی نوشته است که میزان نفوذ ایران در سراسر منطقه تحت تاثیر جنگ‌های اسراییل قرار گرفته، به این دلیل که درگیری‌های ۱۵ ماه گذشته محور مقاومت را درگیر این تهاجمات گسترده رژیم اسراییل کرده است. از طرفی دیگر روسیه نیز به عنوان متحد تهران پس از اینکه اصلی‌ترین متحد خود در منطقه یعنی بشار را از دست داده؛ اکنون نیز با چالش‌هایی جدی در استراتژی نظامی خود در خاورمیانه و مدیترانه مواجه است. اما در این بین ترکیه که از شورشیان حمایت کرده، به عنوان یک نیروی پیشرو در سوریه ظاهر شده است.

در مورد اعراب خلیج‌فارس، اما باید گفت درحالی که این کشور‌ها در ابتدا در مورد گروه‌های افراطی، چون تحریرالشام که توانستند در دسامبر سال گذشته قدرت را در سوریه به دست بگیرند، محتاط بودند، اما از زمان سقوط دولت بشار به تدریج از احمد الشرع که رهبری هیات تحریرالشام را به عهده داشت، حمایت کردند و همزمان از رهبران جدید سوریه خواستند که حقوق اقلیت‌ها را در این کشور رعایت کنند.

به گزارش نیویورک‌تایمز، این دیدار‌ها علاقه حاکمان سنی قدرتمند خلیج‌فارس به شکل دهی به سوریه پس از اسد را تایید می‌کند. برای مشخصا عربستان‌سعودی، رویداد‌های اخیر در دمشق فرصتی حیاتی برای بازپس گیری نفوذ در سوریه و لبنان فراهم کرده است، دو کشوری که این پادشاهی در گذشته برای نفوذ در آنها رقابت کرده و در دهه گذشته عمدتا به ایران باخته است.

گفتنی است عربستان‌سعودی از دولت جدید سوریه حمایت کرده و خواستار لغو تحریم‌های غربی و اروپایی وضع شده بر دولت پیشین شده است. پس از انتصاب احمد الشرع به عنوان رییس‌جمهور موقت سوریه طی هفته گذشته، پادشاه و ولیعهد سعودی هر دو پیام‌های تبریک جداگانه‌ای برای رییس‌جمهور موقت ارسال کردند. در مقابل احمد الشرع همچنین اهمیت این رابطه را مورد اشاره و تاکید قرار داده است.

گفتنی است رییس‌جمهور موقت سوریه نخستین مصاحبه اختصاصی خود با رسانه‌های عربی را ماه دسامبر با شبکه تلویزیونی العربیه که متعلق به عربستان‌سعودی است، داشت نه الجزیره. الشرع به العربیه گفت: عربستان‌سعودی نقش عمده‌ای در آینده سوریه دارد و من به هر آنچه برای ما انجام داده، افتخار می‌کنم. او همچنین به سال‌های کودکی‌اش در ریاض یعنی قبل از اینکه خانواده‌اش به سوریه بازگردند، اشاراتی داشت.

همزمان نشریه واشنگتن‌پست با انتشار یادداشتی در این راستا نوشته که سوریه برای دهه‌ها، نزدیک‌ترین متحد عرب ایران در خاورمیانه و همچنین بازیگر کلیدی و میدان رقابت منطقه‌ای تهران و کشور‌های خلیج‌فارس بود؛ بازیگرانی که به دنبال افزایش توان و نفوذشان بودند، به گونه‌ای که پس از آغاز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱، عربستان‌سعودی و امارات متحده عربی به شدت با بقای بشار اسد مخالفت کردند. هر دو کشور در سال ۲۰۱۲، در میانه اعتراضات داخلی سوریه، سفارت‌های خود را در این کشور تعطیل کردند و پس از آن بود که بشار اسد به چهره‌ای منفور در منطقه برای اعراب تبدیل شد.

اما پس از یک دهه جنگ، به نظر می‌رسید که نگرش کشور‌های خلیج‌فارس تغییر کرده است، چراکه عربستان‌سعودی و امارات متحده عربی تلاش کردند تا بشار اسد را به جمع کشور‌های عربی بازگردانند؛ اقدامی که ناظران مدعی‌اند احتمال دارد حداقل تا حدی ناشی از تمایل این کشور‌ها به کاهش نفوذ رو به رشد ایران در منطقه در آن بازه زمانی باشد.

در ادامه تغییر رویکرد اعراب خلیج‌فارس، در اوایل سال ۲۰۲۳، بود که عربستان‌سعودی پس از زلزله ویرانگری که ترکیه و سوریه را تحت تاثیر قرار داد، کمک‌های انسانی را دراختیار دولت بشار اسد قرار داد و همچنین در ادامه همان سال بود که سوریه پس از یک دهه انزوا دوباره به اتحادیه عرب بازگشت. به ادعای نیویورک‌تایمز، اما اکنون با سرنگونی دولت بشار اسد، به نظر می‌رسد ایران در سوریه تا حدودی به حاشیه رفته و تحلیلگران مدعی‌اند که عربستان‌سعودی نهایت بهره‌برداری خود را از این فرصت کرده تا نفوذ خود را در دمشق به مراتب و در رقابت با سایر بازیگران تاثیرگذار افزایش دهد.

تحلیل‌های ادعایی نشریات مختلف از تحولات اخیر خاورمیانه عموما بر این مبنا شکل گرفته است که تغییرات اخیر نشان‌دهنده یک بازنگری عمیق در سیاست‌های منطقه‌ای و تلاش برای شکل دهی به آینده سوریه تحت رهبری جدید است که می‌تواند فعل و انفعال‌های ایران و موقعیت عربستان‌سعودی و دیگر کشور‌های خلیج‌فارس را تحت تاثیر قرار دهد.