رکود بازار مسکن گریبان گیر اقتصاد شد / وضعیت نابسامان ساخت مسکن در کشور

ساخت و ساز مسکن به عنوان یکی از صنایع اصلی و پررشد اقتصادی در بسیاری از کشورها تلقی می‌شود. این صنعت شامل ساخت و توسعه مسکونی‌ها و تجاری‌ها از جمله خانه‌ها، آپارتمان‌ها، مغازه‌ها و دفاتر است. فعالیت‌های این صنعت شامل طراحی، مهندسی، ساخت، بازسازی و نگهداری ساختمان‌ها می‌شود. ساخت و ساز مسکن نقش مهمی در توسعه شهری و بهبود کیفیت زندگی افراد دارد.

گزارش مرکز آمار از شاخص‌های کلان اقتصادی و اجتماعی کشور نشان می‌دهد، تعداد صدور پروانه‌های ساخت در مناطق شهری از سال ۱۳۹۴ تا پاییز ۱۴۰۲ نوسان بالایی را تجربه کرده است؛ با این حال در تمام این سال‌ها نه‌تنها هیچ‌گونه پیشرفت قابل توجهی در زمینه صدور پروانه و در نتیجه ساخت‌وساز در کشور صورت نگرفته، بلکه این شاخص، کاهشی ۰.۳ درصدی را تجربه کرده است.

انبوه‌سازان می‌گویند سال‌هاست ساخت‌وساز در کشور با تاثیر از تورم و وضعیت نابسامان بازار مسکن در رکود به‌سر می‌برد. این وضعیت باعث شده است تعداد زیادی از فعالان این حوزه، عطای بازار مسکن را به لقایش ببخشند و ترجیح دهند سرمایه خود را در زمینه‌ای درگیر کنند که سودآوری بیشتری داشته و احتمال نقدشوندگی آن نیز بالاتر باشد.

بر اساس گزارشی که مرکز آمار ایران به‌تازگی از شاخص‌های عدالت اجتماعی منتشر کرده، تعداد پروانه‌های ساختمانی صادرشده در نقاط شهری کشور از سال ۱۳۹۴ تا سال پاییز سال ۱۴۰۲، نوسان زیادی را پشت سر گذاشته است. این شاخص می‌تواند ویترین مناسبی برای دریافت وضعیت ساخت‌وساز در کشور باشد.

صدور پروانه ساخت در سال ۱۳۹۹ رکورد زد

گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد، تعداد پروانه‌های ساختمانی صادرشده در نقاط شهری کشور طی سال ۱۳۹۴، برابر با ۱۳۱ هزار و ۶۵۱ عدد بوده که در مقایسه با سال قبل از خود کاهشی ۲.۵ درصد داشته است. در سال ۱۳۹۵ هم تعداد پروانه‌های صادرشده، ۱.۹ درصد افت داشته، اما در سال بعد، یعنی سال ۱۳۹۶ رشدی نسبی، برابر ۲.۲ درصد را تجربه کرده است.

تعداد صدور پروانه‌های ساخت در سال ۱۳۹۷ همگام با کاهش نرخ تورم در کشور فزونی گرفته و با رسیدن به ۱۵۲ هزار و ۶۵۴ عدد، رشدی معادل ۱۵.۷ درصد را تجربه کرده است.

طی دو سال بعد از این تاریخ، یعنی در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ نیز روند صعودی صدور پروانه‌های ساخت ادامه داشته، تا اینکه در سال ۱۴۰۰ کاهش چشمگیری را تجربه کرده و با افتی ۳۱.۹ درصدی به ۱۲۷ هزار و ۷۹۱ فقره رسیده است.

با وجود کاهش بی‌سابقه صدور پروانه در سال ۱۴۰۰، در سال بعد یعنی سال ۱۴۰۱ تعداد صدور پروانه‌های ساخت تنها ۲.۶ درصد افزایش را پشت سر گذاشته است. در این بین، در مجموع سال ۱۳۹۹ با صدور ۱۸۷ هزار و ۶۶۶ فقره پروانه ساخت طی سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۱ بیشترین آمار را داشته است.

رکود ساخت‌وساز در سال ۱۴۰۲ ادامه یافت

سال ۱۴۰۲ هم با اینکه هنوز به پایان نرسیده و آمار دقیقی پس از فصل پاییز از آن وجود ندارد، اما روند مثبتی را در این حیطه سپری نکرده است. بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران، تعداد صدور پروانه‌های ساخت، بهار ۱۴۰۲ را با کاهشی ۲.۷ درصدی نسبت به فصل گذشته، پشت سر گذاشته است.

در فصل بعد، یعنی تابستان ۱۴۰۲ این وضعیت حادتر شده و تعداد پروانه‌ها تا ۲۴.۱ درصد کاهش داشته است. البته در این بین با وجود اینکه پیش‌بینی می‌شد با آغاز فصل سرما باز هم صدور پروانه‌های کاهش داشته باشد اما این شاخص، با افزایشی ۲۷ درصدی همراه بوده است. بهار ۱۴۰۲ تعداد صدور پروانه‌ها ۳۰ هزار و ۶۳۳ فقره بوده و تا پاییز امسال به ۴۱ هزار و ۵۷۰ فقره رسیده است.

باید تاکید داشت که صدور پروانه ساخت به معنای ساخت واحد نیست و ممکن است تعداد زیادی از این پروانه‌ها به ساخت ملک ختم نشده باشد.

تولید و عرضه مسکن شرایط خوبی ندارد

همان‌طور که اشاره شد، وضعیت نابسامان بازار ساخت‌وساز، انبوه‌سازان و کسب و کار آنها را نیز تحت تاثیر قرار داده است. فرشید پورحاجت، عضو کانون سراسری انبوه‌سازان مسکن پیشتر در این باره گفته است: «درحال‌حاضر شرایط تولید و عرضه مسکن وضعیت خوبی ندارد و این موضوع در سال آینده هم ممکن است تداوم داشته باشد؛ زیرا در سال ۱۴۰۲ حرکت مثبتی از جانب دولت و مجلس هم صورت نگرفته است.»

پورحاجت اظهار کرده است: «توضیحاتی که داده شد فضای کسب و کار ما را تشریح می‌کند و همان‌طور که مشخص است شرایط مطلوبی وجود ندارد، هیچ تسهیل‌گری در آن صورت نگرفته و سیستم ناکارآمد بانکی بر همان مدار گذشته است.»

بر اساس آنچه آمارها نشان می‌دهند، ساخت‌وساز در کشور سال‌هاست رشد قابل توجهی را پشت سر نگذاشته و در رکود به‌سر می‌برد. این در حالی‌ست که بازار از سمت تقاضا نیز به‌دلیل تورم با مشکل مواجه است و زمان بازشدن گره آن نیز مشخص نیست.

این در حالی‌ست که پیامدهای رکود در ساخت مسکن تنها گریبان‌گیر خود این صنعت نیست و ابعاد وسیعی از اقتصاد و تولید را تحت تاثیر قرار می‌دهد.