آینده دیپلماسی خارجی ایران در دستان چه کسی می‌افتد؟

وزارت امور خارجه، نقش مهم و بسزایی در روابط و تعاملات بین‌المللی ایفا می‌کند. در این وزارت‌خانه، دیپلمات‌ها و کارگزاران عرصه بین‌الملل، با دانشی عمیق و تجربیاتی گران‌بها، در تلاشی بی‌وقفه برای حفظ منافع کشور و ارتقای جایگاه ایران در صحنه جهانی هستند.

وزارت امور خارجه، پلی است میان ایران و جهان، محوری برای تبادل فرهنگ‌ها، همکاری‌های اقتصادی و سیاسی، و بستری برای ایجاد صلح و دوستی میان ملت‌ها. در اینجا، هر نامه و هر توافق‌نامه، حکایتی از تلاش برای بهبود روابط و دستیابی به اهداف مشترک دارد.

۳۹ سال پیش در تهران، مجلس شورای اسلامی قانون جدید وظایف وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران را به تصویب و تایید شورای نگهبان رساند. این قانون که شامل نه ماده و دو تبصره است، وظایف وزارت امور خارجه را در اجرای سیاست خارجی کشور مشخص می‌کند.

طبق این قانون، وزارت امور خارجه مسئولیت بررسی، برقراری، تنظیم، حفظ و توسعه روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران با سایر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی را بر عهده دارد. برقراری و قطع روابط سیاسی نیز با تصویب هیأت وزیران انجام خواهد شد. از دیگر وظایف این وزارتخانه، ایجاد و اداره نمایندگی‌های سیاسی و کنسولی در کشورهای خارجی و سازمان‌های بین‌المللی، توجه و اقدامات لازم نسبت به وقایع بین‌المللی و تهیه گزارش‌های دقیق برای اطلاع مراجع ذی‌ربط است.

وزارت امور خارجه موظف به فراهم آوردن زمینه‌های مناسب برای انجام وظایف نمایندگی‌های دولت‌های خارجی و سازمان‌های بین‌المللی در ایران، تدوین و اجرای آیین‌نامه‌های مربوط به تابعیت و پناهندگی سیاسی، و حفظ حقوق و منافع اتباع ایرانی خارج از کشور است. همچنین، همکاری با دستگاه‌های اجرایی کشور در جهت برقراری و گسترش مناسبات اقتصادی، فرهنگی، علمی و فنی، و فراهم آوردن موجبات شرکت و عضویت دستگاه‌های دولتی در مجامع، سازمان‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی نیز از وظایف این وزارتخانه محسوب می‌شود.

این قانون همچنین به همکاری وزارت امور خارجه با وزارت ارشاد اسلامی و دستگاه‌های ذی‌ربط در اشاعه فرهنگ اسلامی در کشورهای خارجی و انجام امور دانشجویان ایرانی خارج از کشور اشاره دارد. تهیه و تدوین مقررات و تنظیم لوایح مربوط به وظایف محوله نیز از جمله وظایف تعیین‌شده برای این وزارتخانه است.

بر اساس این قانون، تمامی نهادها و ارگان‌های جمهوری اسلامی مکلف به هماهنگی سیاسی با وزارت امور خارجه در تنظیم مناسبات و برقراری ارتباط با دولت‌های خارجی و سازمان‌های بین‌المللی هستند. همچنین، وزارت امور خارجه مکلف به حمایت از مبارزه حق‌طلبانه مستضعفان جهان، به‌ویژه مسلمانان، بدون دخالت در امور ملت‌ها است.

این قانون با هدف تنظیم و توسعه روابط خارجی و حفظ منافع جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین‌المللی تدوین شده است و وزارت امور خارجه نقش کلیدی در اجرای آن ایفا خواهد کرد.

پس از گذر از غم و اندوه شهادت رئیس جمهور فقید، شهید سید ابراهیم رئیسی و شهید حسین امیر عبداللهیان، دیپلمات مجاهد مقاوم، ایران به صفحه‌ای جدید از تاریخ خویش قدم گذاشت. در حال حاضر علی باقری کنی پس از شهادت وزیر امور خارجه، حسین امیر عبداللهیان سکان دار وزارت امور خارجه است.

ضمن اینکه انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ با پیروزی دکتر مسعود پزشکیان به پایان رسیده و اکنون زمان انتخاب وزرا و تعیین سرنوشت‌های نوین فرا رسیده است. برآوردها در خصوص گزینه‌ های تصدی وزارتخانه ‌های مختلف به اوج خود رسیده است.

وزیر امور خارجه برای ایفای نقش مؤثر در عرصه دیپلماسی باید به مجموعه‌ای از ویژگی‌ها و مهارت‌ها مسلط باشد. او باید توانایی تحلیل و درک پیچیدگی‌های مسائل سیاسی- جهانی را داشته باشد تا بتواند تصمیمات استراتژیک و دقیقی اتخاذ کند. مهارت در برقراری ارتباط و مذاکره، برای رسیدن به توافقات سازنده و حل اختلافات ضروری است. شناخت قوانین و مقررات بین‌المللی نیز برای بهره‌برداری از آن‌ها در سیاست خارجی کشور اهمیت دارد.

در میان نام ‌ها و گمانه زنی های مطرح شده توسط رسانه ها برای صدارت این وزارتخانه، برخی از چهره ‌های آشنا به بدنه این وزارتخانه دیده می ‌شوند.
سیدعباس عراقچی، دیپلمات با تجربه و برجسته‌ای است که در عرصه دیپلماسی و مذاکره جهانی شناخته شده است. او در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای با گروه ۵+۱ نقشی کلیدی ایفا کرده و در کارنامه‌اش مسئولیت‌های مهمی چون سخنگویی وزارت امور خارجه و معاونت سیاسی وزیر امور خارجه به ثبت رسیده است. این سابقه درخشان، عباس عراقچی را به یکی از چهره‌های شناخته‌شده و معتبر در عرصه دیپلماسی تبدیل کرده است.

علی اکبر صالحی استاد فعلی دانشگاه شریف و رئیس سازمان انرژی اتمی در دولت روحانی با سابقه‌ای درخشان در عرصه‌های علمی و مدیریتی، شناخته می‌شود. علی اکبر صالحی پیش از این قائم‌مقام معاون آموزشی دانشگاه صنعتی شریف، معاون آموزشی وزیر علوم، و رئیس دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین بوده است. همچنین، صالحی به عنوان نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تا سال ۱۳۸۲، مشاور وزیر امور خارجه در دولت هشتم جمهوری اسلامی ایران به ریاست سید محمد خاتمی، معاون دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی، و وزیر امور خارجه دولت دهم خدمت کرده است.

مجید تخت روانچی، عضو دیگری از تیم مذاکره کننده هسته ای در زمان توافق جامع اقدام مشترک (برجام) نیز وجود دارد. تخت‌روانچی، سیاستمدار و دیپلمات برجسته ایرانی، در عرصه دیپلماسی با سابقه‌ای قابل توجه شناخته می‌شود. او در دوران فعالیت خود، در پست‌های معاونت اروپا و آمریکا در وزارت امور خارجه خدمت کرده و به عنوان یکی از اعضای کلیدی تیم مذاکره‌کننده ایران با گروه ۵+۱ در موضوع هسته‌ای در دولت حسن روحانی، فعالیت داشته است. همچنین، مجید تخت روانچی در بازه زمانی ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ به عنوان سفیر ایران در سوئیس، نماینده کشورش در این کشور بوده است.