دیدار پزشکیان با وزیر خارجه اردن حاشیه ساز شد
بار دیگر عدم رعایت تشریفات دیپلماتیک در یک دیدار رسمی در ایران مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است. اتفاق جدید، دیدار مسعود پزشکیان رئیس جمهور جدید ایران با وزیر خارجه اردن بوده است.
دیدار دو جانبه مسعود پزشکیان و ایمن صفدی وزیر امور خارجه اردن مورد انتقاد برخی کاربران قرار گرفته است. در این دیدار پروتکل پرچم رعایت شده و تنها پرچم ایران در تصاویر دیده می‌شود، اما چیدمان صندلی دو مقام به گونه‌ای بوده که به نظر برخی اشتباه است.
در این دیدار برخلاف رویه مرسوم، مسعود پزشکیان در صندلی هم عرض مقام اردنی نشسته است. یک مقام تشریفات که سابقه چهار دهه فعالیت در حوزه پرتکل های تشریفات دیپلماتیک دارد می‌گوید این رویه درستی نیست اما بی‌سابقه هم نیست. در زمان ریاست جمهوری خاتمی هم اعتقاد بر این بود که همه مقامات خارجی هم سطح رئیس‌جمهور بنشینند.
«ترتیب صندلی‌ها» در تشریفات دیپلماتیک چه جایگاهی دارد؟
تشریفات، «مجموعه‌ای از قوانین ادبی پذیرفته‌شده بین‌المللی است که پروتکل‌ها و الگو‌های رفتاری خاصی را برای هر زمان تجویز می‌کند». رعایت نکردن این قوانین در محیط‌های اجتماعی، رسمی و دیپلماتیک تخلفی است که می‌تواند باعث خجالت یا آسیب به روابط شود.
در تشریفات دیپلماتیک واژه‌ای تحت عنوان «ترتیب صندلی‌ها» وجود دارد که به قرار دادن مقامات و مهمانان در صندلی‌های تعیین‌شده با توجه به رتبه‌ها، عناوین یا نقش‌شان در یک رویداد معین چیده می‌شوند. در ترتیب صندلی‌ها آنچه مدنظر قرار می‌گیرد، جایگاه سلسله مراتبی افراد بسته به رویداد، خواه سیاسی، اجتماعی، دیپلماتیک، فرهنگی یا شخصی است.
از سوی دیگر، پروتکل نشستن به آنچه که فرد انجام می‌دهد و نحوه انجام آن اشاره دارد. این به نحوه نشستن مهمانان، جایی که آن‌ها در مقابل مقامات عالی رتبه، در ملاء عام یا در رویداد‌های خاص می‌نشینند، اشاره دارد.
عدم آماده‌سازی موقعیت‌های مناسب هر فرد برای نشستن منجر به آشفتگی، سردرگمی و خجالت در رویداد‌های عمومی می‌شود. مهمانان در رویداد‌ها باید در صندلی‌های تعیین‌شده‌شان بنشینند. چیدمان خوب صندلی‌ها جلوی ایجاد موقعیت‌های ناخوشایند را می‌گیرد.
مسئولان تشریفات نهاد‌های مختلف از جمله وزارت خارجه و نهادریاست جمهوری یا نخست‌وزیری هر کشور به اصول تشریفات دیپلماتیک که یکی از بخش‌های آن، چیدمان صندلی هاست توجه می‌کنند. دلیل این توجه هم حفظ شأن مقامات عالی‌رتبه و در نتیجه حسن روابط بین کشورهاست.
نشستن هم سطح دو مقام غیرهمتا غیرمعمول نیست، اما به گفته منابع آگاه به تشریفات دیپلماتیک، خوشایند نیست. یک مقام مسئول تشریفات در دولت‌های مختلف بعد از انقلاب که خواست نامش فاش نشود، به رویداد ۲۴ گفته در آیین‌نامه‌های مربوط به پروتکل‌های تشریفاتی بند‌هایی به نحوه چیدمان صندلی‌ها و پرچم اختصاص داده شده است. برای مثال قرار دادن پرچم هر دو کشور زمانی اتفاق می‌افتاد که هر دو مقام، همتا باشند. وقتی یک مقام بالاتر باشد، فقط پرچم کشور او در محل دیدار قرار می‌گیرد.
او گفته در مورد صندلی‌ها هم وضع به همین منوال است. معمولا مقام بالاتر باید جدا بنشیند.
این مقام مسئول درباره دیدار روز یکشنبه پزشکیان و وزیر خارجه اردن می‌گوید: «در این دیدار پروتکل رعایت نشده و دلیل آن هم نقطه نظرات افرادی است که به آقای پزشکیان نزدیکند.»
او تاکید کرده هنوز مقامات تشریفات نهاد ریاست جمهوری تغییر نکرده‌اند و همان چهره‌های دولت رئیسی از جمله رضا نقی‌پور و حامد افشارزاده مسئولیت تشریفات دفتر ریاست جمهوری را برعهده دارند، اما پروتکل نشستن رئیس‌جمهور در دیدار‌های خارجی در دولت ابراهیم رئیسی رعایت می‌شد.
کمی تا حدی سلیقه‌ای
این مقام مسئول که سابقه چهار دهه فعالیت در حوزه تشریفات را دارد می‌گوید: «در زمان ریاست جمهوری خاتمی هم این پروتکل‌ها نادیده گرفته می‌شد و وزیر خارجه یا هر مقام خارجی هم سطح آقای خاتمی در دیدار‌ها می‌نشست.»
او گفته در همه دولت‌ها اعم از دولت هاشمی، روحانی، احمدی‌نژاد، رئیسی و حتی زمان ریاست‌جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای این پروتکل‌ها با دقت رعایت می‌شدند.
این مقام آگاه به رویداد ۲۴ می‌گوید زمانی که آیت‌الله خامنه‌ای رئیس‌جمهور بود همیشه در دیدار‌های غیرهم‌سطح، بالا می‌نشست و مقام خارجی روی مبل می‌نشستند. به گفته این فرد، نشستن غیرهم‌سطح افراد در وضعیت غیرهم‌سطح قانونمندانه‌تر است: «این یک پروتکل بین‌المللی است.»
با این حال این مقام آگاه هم تاکید کرده عدم رعایت پروتکل‌های دیپلماتیک از این دست بی‌سابقه نیست. او مثالی از نحوه برگزاری مراسم اعطای استوارنامه سفرای خارجی به آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در دوران ریاست جمهوری‌اش زده و می‌گوید: «معمول این است که سفرا استوار‌نامه‌ها را ایستاده به رئیس‌جمهور، پادشاه یا حتی دیکتاتور یک کشور می‌دهند و این افراد ایستاده استوارنامه را تحویل می‌گیرند؛ اما آقای هاشمی می‌گفت من می‌نشینم و استوارنامه را می‌گیرم. او در واقع همین کار را هم می‌کرد که برخلاف رویه همه دنیاست.»
این مقام تشریفاتی به جنبه سلیقه‌ای رعایت پرتکل‌های تشریفات اشاره کرده و تاکید می‌کند «اگرچه عدم رعایت این الگو‌ها بی‌ادبی نیست، اما خلاف رویه است و برای آقای پزشکیان هم بهتر است که پروتکل‌های بین‌المللی را رعایت کند.»
نظر شما