ماهیگیری پوتین از اجلاس شانگهای

نشست مجازی شانگهای فرصت خوبی برای ولادیمیر پوتین بود تا میان رهبران و حامیان خود چهره ای قدرتمند از خود ترسیم کند؛ آن هم پس از شورش واگنر که به باور گروهی از تحلیلگران اعتبار متزلزل تزار را کاهش داد. فرایند جنگ در اوکراین و شکست های پیاپی روس ها در نبردی که تصور می شد که مسکو ظرف مدت کوتاهی بدان پایان خواهد داد در کنار شورش اخیر که به سان کودتا بود، موجب گشت تا حتی حامیان پوتین نیز درباب میزان تسلط رهبر کرملین بر اوضاع داخلی درگیر تردیدهای جدی شوند.

طبیعتا رهبر کرملین به خوبی می دانست در ذهن رهبران حاضر درساختار امنیتی شانگهای چه می گذرد؛ از همین رو پاسخ را آماده کرد و سخنرانی اش را به گونه ای تنظیم کرد که پاسخ بسیاری از تردیدها را بدهد.او که از طریق ویدئو کنفرانس در این نشست حضور داشت خطاب به همتایان خود گفت: همبستگی روس ها سرنوشت میهن و جامعه در برابر شورش مسلحانه را روشن کرد. پوتین رهبران شرکت کننده از جمله شی جین پینگ چین، الکساندر لوکاشنکو از بلاروس و ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران خطاب قرار داد و گفت: از این فرصت استفاده می کنم و از همتایانم در سازمان همکاری شانگهای که از روسیه حمایت کردند تشکر می کنم.

رئیس جمهوری روسیه همچنین با اشاره به تأثیر جنگ اوکراین گفت که مسکو در برابر تحریم ها و تحریکات مقاومت می کند و به شکلی پیوسته در حال توسعه است.به گفته برخی از تحلیلگران بسیاری از رهبران حاضر در نشست مجازی شانگهای، حامیان روسیه بودند که دارای مرزهای مشترک، اهداف دیپلماتیک یا روابط اقتصادی قوی با مسکو هستند، بازیگرانی که تغییر سرنوشت سیاسی پوتین آنها را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

با عضویت ایران، مثلث منطقه ای مربع شد

سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۰۱ تأسیس شد و توسط چین و روسیه گسترش یافت. این نهاد امروز بازیگرانی چون هند، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان را به عنوان عضو برگزیده و با داشتن بخش وسیعی از اوراسیا و با احتساب دو کشور پرجمعیت جهان، حدود ۴۰ درصد جمعیت جهانی را به خود اختصاص داده است.از آنجایی که نشست مجازی شانگهای با فاصله اندکی بعد از پایان شورش واگنرها برگزار شد، بسیاری از ناظران تاکید داشتند که این نشست فرصتی است برای پوتین تا با ایراد سخنرانی هم به پرسش ها پاسخ دهد و هم اعتبار از دست رفته اش را به دست بیاورد.

 با این همه فرزاد رمضانی‌بنش، پژوهشگر ارشد مسائل آسیا در گفتگو با اقتصاد نیوز ضمن اشاره به عضویت رسمی ایران در این بلوک با اهمیت منطقه ای و تلاش بلاروس جهت تعریف شدن در این نهاد امنیتی و تاکید بر این گزاره که امروز سازمان همکاری شانگهای به واسطه حضور بازیگرانی چون هند و ایران تبدیل به مربعی در عرصه قدرت منطقه ای شده است گفت که طبیعتا تحولات داخلی روسیه در کنار شورش اخیر، کرملین را تحت تاثیر قرار داده است. اما برخلاف تحلیل برخی از ناظران غربی، این شرایط به معنای کاهش نفوذ و قدرت روسیه در میان بازیگران عضو بالاخص کشورهای آسیای مرکزی نیست.

پوتین ظاهرا متزلزل نشد

رمضانی بنش در ادامه خاطر نشان کرد: طبیعتا در شرایط کنونی شاهد این حقیقت هستیم که هند به واسطه پیشرفت در حوزه های نظامی، اقتصادی و فن آوری در حال تحکیم جایگاه خود در سازمان همکاری شانگهای است. به باور او اگر تحولات را در سطحی کلان مورد بررسی قرار دهیم، طبیعتا به واسطه بحران اوکراین و تحریم های اعمال شده علیه روسیه، این کشور در این نهاد امنیتی ممکن است در رتبه سوم بعد از چین و هند تعریف شده باشد اما ما شاهد متغیری نیستیم که با توسل بدان بتوانیم از متزلزل بودن جایگاه روسیه در این نهاد امنیتی و سایر نهادهای منطقه ای بگوییم.این در حالی است که گروهی از تحلیلگران غربی چون ادموند ررویابکوف، تحلیلگر مسائل روسیه باور متفاوتی دارند و با استناد به اعتماد متزلزل کشورهای آسیای مرکزی به روسیه به واسطه شکست هایش در بحران اوکراین، بر این باورند که شورش واگنر طبیعتا اعتبار پوتین را میان همتایانش کاهش داد. از همین رو همه موضع «شی» را رصد می کردند؛ همانی که پوتین را متحد استراتژیک خود قلمداد می کرد.

شی در جستجوی جنگ سرد تازه

«شی» اشاره ای به تحولات اخیر در روسیه نکرد و صرفا از هماهنگی اعضای بلوک در برابر نفوذ نیروهای خارجی در منطقه گفت؛ چرا که چین سازمان همکاری شانگهای را بهانه ای می داند برای یارکشی و به چالش کشیدن هژمونی غرب.رئیس جمهوری چین تاکید کرد: ما باید در برابر نیروهای خارجی که به جنگ سرد جدید در منطقه دامن می زنند و رویارویی بین اردوگاه ها ایجاد می کنند، بسیار هوشیار باشیم و قاطعانه با دخالت هر کشوری در امور داخلی و تحریک «انقلاب های رنگی» مخالفت کنیم این عبارات آخر را گروهی اشاره ضمنی رئیس جمهوری چین به تحولات اخیر روسیه قلمداد کردند. بالاخص آن که به باور بسیاری از ناظران شورش واگنر سناریویی تدوین شده توسط جو بایدن بود که توسط پریگوژین اجرا شد.

وزارت امور خارجه هند پس از پایان نشست سران اعلام کرد که این گروه یک بیانیه و دو بیانیه مشترک، یکی در مورد همکاری در مقابله با «افراطی‌سازی منجر به جدایی‌طلبی، افراط‌گرایی و تروریسم» و دومی در مورد همکاری در زمینه تحولات در حوزه فن آوری به تصویب رساندند.

جنگ اوکراین، بر گردهمایی اخیر به شکلی جدی سایه انداخته بود، بالاخص به این دلیل که چین و هند تحت فشار غرب برای محدود کردن حمایت از مسکو یا حتی سوق دادن پوتین به سمت صلح هستند. پیشتر بیانیه مشترک مودی و بایدن نشان داد که دو رهبر نسبت به درگیری در اوکراین و «اقدامات قهری و افزایش تنش‌ها» در منطقه هند و اقیانوس آرام نگران هستند.با این همه همانگونه که ناظران می گویند فارغ از اتحاد ظاهری کشورهای عضو شانگهای، شکاف هایی نیز میان آنها دیده می شود. امروز پکن عمیقا در باب عضویت هند در گروه امنیتی تعریف شده توسط ایالات متحده در منطقه هند و اقیانوسیه نگران است؛ بالاخص آن که دو کشور سال ها تنش های مرزی را نیز تجربه کرده و می کنند.