نقشه کلیدی اردوغان برای نجات اقتصاد ترکیه

روز گذشته رجب طیب اردوغان به همراه هیات همراه وارد جده شد. این نخستین سفر پس از به قدرت رسیدن اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری امسال و دومین سفر پس از قتل جمال خاشقچی در کنسولگری عربستان در استانبول به عربستان است.

اهمیت سفر رئیس‌جمهوری ترکیه در شرایط فعلی ترکیه که یکی از بالاترین تورم‌های منطقه‌ای را تجربه می‌کند، از آن جهت است تا اعتماد کشورهای حاشیه خلیج‌فارس را برای سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف ترکیه جلب کند.

به نظر می‌رسد مهم‌ترین دستاورد سفر اردوغان، گرفتن تعهدهایی از کشورهای عربی برای جذب سرمایه خارجی برای رفع بحران ارزی و بیکاری در آنکاراست.

سرمایه‌گذاری خارجی:

کاهش ارزش لیر در برابر دلار پس از انتخابات و رای‌آوردن اردوغان شدت گرفت و سیر نزولی آن، ترکیه را در آستانه بحران قرار داده است. برای جلوگیری از این فروپاشی بیشتر اقتصاد، تمام تلاش سیاست مداران و کارگزاران اقتصادی ترکیه بر جذب سرمایه‌گذار خارجی معطوف شده است.

در این میان، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس که در دو سال گذشته و همزمان با جنگ در اوکراین توانسته‌اند نفت را با قیمت بالاتری بفروشند، توانایی سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور را بیش از پیش دارند.

به گفته وزیر دارایی دولت عربستان وضعیت فعلی روابط اقتصادی میان ترکیه و عربستان در حوزه سرمایه‌گذاری ۱۸ میلیارد دلار است که به صورت هدفمند به میزان ۴ تا ۵ میلیارد دلار در شرکت‌های خصوصی سرمایه‌گذاری مجزا شده است. عمده سرمایه‌گذاری عربستان در ترکیه به حوزه املاک و مستغلات متعلق است که این عدد حدود ۳۰ درصد حجم سرمایه‌گذاری سعودی هاست.

ترکیه در سالیان اخیر تلاش زیادی برای جذب سرمایه‌گذار خارجی داشته و حتی قول جذب ۴ میلیارد دلار تامین مالی را از طرف کشورهای عربی گرفته است. با این حال این وعده‌ها تا به امروز انجام نشده است. دلالت ورود رئیس‌جمهوری ترکیه به جده به همراه خودرو «توگ» نیز برجسته‌سازی صنعت و اقتصاد پیشرو ترکیه است، تا مزیت رقابتی ترکیه را نسبت به کشورهای دیگر نمایان سازد.

ترکیه کشوری است که نیاز عمده به نفت و گاز کشورهای منطقه غرب آسیا دارد و عمده نفت خود را از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس تامین می‌کند و اردوغان تمایل دارد تا با سرمایه‌گذاری دلارهای نفتی کشورهای عربستان و امارات در کشورش اولاً بحران ارزی و بیکاری را تا حدی بهبود دهد، ثانیاً چرخه درآمدهای دلاری را توسط شرکت‌های ساخت‌وساز ترک در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس خرج کند که با این کار همزمان دو موفقیت را به‌دست آورده است. چرا که عربستان و امارات در اسناد چشم‌انداز خود به بسیاری از پروژه‌های ساخت‌وساز، دفاعی، صنعتی و... پرداخته‌اند که در نگاه اول ترکیه می‌تواند شریک مناسبی با توجه به اقتصاد مکمل با کشورهای عربی برای آنها در منطقه باشد.

انگیزه‌های کشورهای عربی:

در آن سوی میز، کشورهای خلیج‌فارس هر کدام با نیت‌های متمایزی به استقبال رئیس‌جمهوری ترکیه می‌روند. قطری‌ها برای تقویت شریک استراتژیک خود به ترکیه کمک می‌کنند و این سفر تنها بازنمایی این علاقه متقابل است تا بلوک اخوانی منطقه را در نزد سایرین قدرتمندتر از گذشته نشان دهد. به عبارت دیگر همکاری اقتصادی مشترک این دو کشور پیش از این وجود داشته و قطری‌ها در حد توان خود به شریکشان در آناتولی کمک کرده‌اند.

اماراتی‌ها نیز سعی می‌کنند تا روابط را با ترکیه موازنه کنند، البته ابوظبی نگاهی هم به روابط ترکیه و روسیه در بحران اوکراین خواهد داشت و رقابتی میان امارات و ترکیه در قبال سرمایه سرگردان روسیه و نحوه دور زدن تحریم‌ها وجود دارد. هر چند تحلیلگران معقتدند که ترکیه از امارت متحده عربی موفقیت چندانی را کسب نخواهد کرد، اما باید دید ترکیه پیشنهاد جذابی به طرف اماراتی خواهد داد یا این سفر تنها به موازنه‌سازی میان این دو کشور خواهد انجامید.

اما عربستان سعودی هدف اصلی سفر اردوغان به خلیج‌فارس است که قرارگیری ریاض به عنوان مقصد اول نیز همین مسئله را حکایت می‌کند، اما انگیزه‌های سعودی‌ها نسبت به دو کشور همجوار خود متفاوت است چرا که عربستان معقتد است که باقی ماندن اردوغان و طیف عدالت و توسعه برای منطقه بهتر از اپوزوسیون این حزب است. به همین دلیل سعی در حفظ سرمایه اجتماعی و کمک به اردوغان تا سقف مشخصی خواهد کرد.

به عبارت دیگر عربستان، اردوغان را که سیاست منطقه‌ای مستقل تری نسبت به اتحادیه اروپا و امریکا دارد را بهتر از سیاست‌های یکپارچه غرب گرایانه می‌داند. به همین دلیل قبل از انتخابات نیز کمک‌های مالی و سیاسی خود را به سمت دولت اردوغان گسیل داشت.

ثانیاً بن سلمان برای طرح‌های توسعه خود، ترکیه را شریک بهتری از کشورهای غربی یا حتی چین می‌داند. ریاض مشخصاً به دنبال متنوع‌سازی سبد تسلیحاتی خود از شرق و غرب است و در این حوزه ترکیه می‌تواند شریک قابل توجهی برای او باشد. باید دید که فارغ از تفاهم‌های صورت گرفته، ریاض ادوات و تجهیزات پیشرفته‌ای که برای ارتش سعودی کاربرد داشته باشد را از آنکارا خواهد گرفت یا نه؟ عقدقراردادهای خرید پهپاد از ترکیه را باید در این چارچوب فهم کرد.

اردوغان به عربستان رفت

درمجموع ترکیه به علت اقتصاد مکمل کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس همیشه مورد توجه آنها بوده است، اما در شرایط فعلی کشورهای عربی نیز برای سرمایه‌گذاری در ترکیه محافظه کارانه عمل می‌کنند و اگر هم سرمایه‌گذاری انجام شود سطح این سرمایه گذاری‌ها مانند سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۷ نخواهد بود.