مالکیت معنوی در طراحی و ساخت غرفه

در صنف غرفه سازی چالش های متعددی وجود دارد که هر کدام را می‌توان به یک یادداشت مطول و عمیق بدل کرد.  قبل از ورود به مبحث اصلی باید ذکر کرد که بهترین راه حل رفع اکثر معضلات صنف طراحان و سازندگان غرفه نمایشگاهی جدا کردن هزینه طراحی از هزینه ساخت و جلوگیری از ارائه طرح رایگان است. زیرا ارائه طرح رایگان، بهانه ای به سفارش دهنده برای استفاده بدون پرداخت هزینه این کار تخصصی و زمانبر می‌دهد.

در جریان برگزاری رویدادهای نمایشگاهی برخی مجموعه ها و اشخاص به خلق طرح برای غرفه های جدید مبتنی بر استعداد ذاتی و دانش خود اقدام می‌کنند. که طبیعتا بیشترین همخوانی را با نیاز سفارش دهندگان دارا خواهد بود. بعضی دیگر با هدف صرفه جویی در زمان و صرف انرژی کمتر از طرح های قبلا ارایه شده یا به قول معروف (کپی) از وب سایت های مختلف خارجی و داخلی از قبیل پینترست یا کارهای قدیمیتر و یا اجرا نشده همکاران بهره برداری می کنند. و نهایتا گروه اندکی نیز بدون توجه به حقوق سایرین اقدام به کپی و اجرای کامل طرح دیگران می کنند. طرح هایی که چه بسا روزها به پای آن زحمت کشیده شده تا متناسب با خواست مشتری تهیه شوند.

 با در نظر گرفتن شرایط فعلی طراحی و ساخت غرفه می‌توان گفت سرقت یک طرح بسیار تنش زاست و مایه زیر سوال بردن مالکیت معنوی ایده و خلاقیت یک طراح است. موضوعی که سرخوردگی شغلی هنرمندان را به دنبال دارد. پس باید اینطور گفت که عدم رعایت کپی رایت در غرفه سازی به واسطه نزدیکی و هم جواری فعالان این عرصه بیش از آنکه یک چالش رقابتی باشد، برخوردی غیر اخلاقی است.

در اینجا سوالی مطرح می شود که پاسخ دادن به آن به اندازه قوانین دست و پاگیری که در حوزه کپی رایت داریم سخت و پیچیده است. واقعا حمایت از ایده ها و طرح هایی که به پای آن زحمت کشیده شده بر عهده چه کسی است؟ پاسخ به این سوال، از مهمترین خواست های صنفی و وظیفه ای همگانی در این عرصه محسوب می شود که تا کنون راهکار کاملی برای آن دیده نشده است.

آیا سایت داران باید از حقوق طراحان و غرفه سازان در این مورد صیانت کنند؟ آیا این یک وظیفه بر دوش مجریان برگزارکننده است؟ یا انجمن غرفه سازی و خدمات وابسته موظف است با ایجاد سازوکار مناسب از حقوق همه فعالان این صنعت مراقبت کند؟

طبیعتا هر یک از ارکان نمایشگاه درصدی در رفع این مشکل سهیم هستند. ولی نکته اصلی این است که حل این معضل توسط کدام رکن عملی‌تر است؟ در عین پیچیدگی پاسخ روشن است: اینکه انجمن ها اصلی‌ترین مسئول صیانت از حقوق ذینفعان خود هستند، هرچند این مهم برکسی پوشیده نیست ولی نحوه این صیانت هم بسیار اهمیت دارد.

بی شک چارچوب مدار بودن مدیران اصلی چنین تشکل هایی، می تواند به مرور بر دیگر افراد صنف اثرگذار باشد. به عقیده نگارنده تصرف دستاورد ذهنی یا فیزیکی یک پدیدآورنده در فضایی که مالکیت معنای چندان جایگاه محکمی ندارد، نباید راحتی رخ دهد.  بر ماست که چنین موضوع مذمومی را تا حد ممکن محکوم کنیم.

بنابراین ایجاد قوانین مالکیت معنوی در فضای کسب و کار و حمایت از طراحان و ایجاد کنندگان نیز در واقع وظیفه هسته مدیریتی انجمن غرفه سازان و خدمات نمایشگاهی است. بی تردید مدیران یک تشکل نظیر انجمن غرفه سازان باید الگوی رفتاری و فنی در حوزه رعایت امور مربوط به کپی رایت و سایر موضوعات صنفی بوده و خود نیز به آن ملتزم باشند. حال این موضع در رابطه با یک طرح باشد و حال در مورد یک ایده و یا پیشنهاد یا یک سازوکار کاربردی که توسط سایرین ارائه می شود.

در حال حاضر کمیته ای از افراد با سابقه صنف غرفه سازی رسیدگی به چنین تخلفاتی را بر عهده دارند ولی متاسفانه حوزه فعالیت آنان صرفا در نمایشگاه بین‌المللی تهران بوده و نسبت به مشکلات سایر سایت‌های نمایشگاهی از قبیل ایران‌مال، شهر آفتاب و همچنین نمایشگاه‌های شهرستان‌ها کنترلی ندارند و حتی در صورت امکان کنترل نیز، این شیوه سنتی باعث صرف انرژی فراوان و گرفتن وقت داوران و همچنین ذینفعان خواهد بود.

قطعا ایجاد یک سامانه که مورد حمایت اعضای صنف باشد، کمک بزرگی به حل این موضوع خواهد کرد و هنگامی که حجم ساخت و ساز در سایر سایت‌ها و حتی سالن های همایشی که غرفه های متعدد و کوچک در آن‌ها ساخته می‌شود را در نظر بگیریم، ایجاد یک ابزار برای حل سیستماتیک مساله ضروری‌تر می نماید.

نکته ای که بیشتر ما در پیدا کردن راه حل درست فراموش می کنیم، این است که هر یک از اجزای یک سیستم به نوعی در رفع مشکل سهمی دارند. در واقع به دنبال یک منجی گشتن برای حل مسائل پیش رو، یک موضوع منفی فرهنگی است که باعث سلب مسئولیت از شخص ما شده و کل راه حل را بر عهده شخص ثالث می‌گذارد.

تا راه اندازی چنین سامانه ای بهتر است طراحان و شرکت‌ها، طرح های خود را با نشانه گذاری روی تصاویر ارایه نمایند تا امکان پیگیری حقوق طراح اثر فراهم شود. سازندگان غرفه ها نیز نسبت به اجرای طرح دیگران حساسیت ویژه به خرج دهند و مجریان و سایت داران نیز پشتیبان تشکل ها و استارتاپ هایی که در جهت جلوگیری از این مشکلات راه حلی دارند، باشند تا این معضل به کلی حل شود.

طبیعتا نقش فعالان چه طراحان و چه مجموعه های غرفه سازی نیز برای پالایش صنفی مبرهن و هویداست. این عزیزان می‌توانند با شناخت جایگاه خود و همچنین تغییر شیوه ارایه خود به کاهش این مشکلات کمک کنند. فراموش نکنیم که مسئولیت پذیری راه حل تمام معضلات صنفی و حتی مشکلات روزمره ماست.