برجام هنوز روزنه امید برای ایران؟

اخبار و اتفاقات چند هفته اخیر نشان از پروژه انزوای ایران دارد. پررنگ‌ترین خبر این روزها تصویب قطعنامه ضد جمهوری اسلامی ایران در پارلمان اروپا بود.

این قطعنامه درباره واکنش اتحادیه اروپا به اعتراضات و اعدام‌ها در ایران که خواستار تحریم بیشتر ایران و قرارگرفتن نام سپاه در فهرست تروریستی بود. البته تصمیم نهایی در این خصوص با شورای اروپا بوده و این مصوبه در حکم یک پیشنهاد مطرح شده است.

با این حال رویترز از زبان یک دیپلمات اروپایی نوشته است که اتحادیه اروپا فعلاً سپاه را در فهرست سازمان‌های «تروریستی» قرار نمی‌دهد. او گفت: «اگر قرار است این کار انجام شود باید مبنای حقوقی صحیحی داشته باشد و این چیزی است که در حال بحث است. اما برای دوشنبه آماده نخواهد شد».

در حالی که طبق اظهارات مقامات اروپایی احتمال قرار گرفتن سپاه در فهرست تروریستی بسیار کم است و در واقع حرکت پارلمان اروپا در حد هشدار به ایران باقی می‌ماند، اما تصویب قطعنامه در پارلمان اروپا باعث افزایش قیمت دلار در بازار تهران شده است.

تاریک‌تر شدن بازار فروش نفت ایران

اما علاوه بر این خبرهای دیگری در رسانه‌های غربی هم به شدت بازار فروش نفت ایران را در روزهای اخیر ملتهب کرده و همچنین در عرصه سیاست خارجی، پازل روند پروژه انزوای ایران را تکمیل می‌‎کند.

روزنامه وال استریت ژورنال مدعی شد که آمریکا در تلاش برای بستن مسیر تبادل دلار بین ایران و عراق است. از سوی دیگر روزنامه فیگارو نیز اخیرا از عزم آمریکا برای ادعای قطع جریان تامین مالی سپاه پاسداران با استفاده از شبکه پولی و مالی عراق خبر داد.

همچنین رویترز مدعی شده که اداره دریانوردی پاناما خبر داده مجوز ۱۳۶ کشتی که ارتباطشان با ایران ثابت شده را لغو کرده است. امّا مقامات آمریکایی هم‌چنان فشار می‌آورند که این میزان کافی نیست و باید اقدامات بیشتری انجام شود.

به گفته شرکت‌های ردیاب حمل‌و‌نقل دریایی، محموله‌های نفت خام ایران در دو ماه آخر سال ۲۰۲۲ به بالاترین میزان خود رسید و امسال نیز شروع قدرتمندی داشته‌است. این رشد علیرغم تحریم‌هایی صورت گرفته که آمریکا علیه شرکت‌هایی که به صادرات نفت ایران کمک می‌کنند - عمدتاً به چین و ونزوئلا- وضع کرده است. بر اساس داده های رسمی، پاناما بزرگترین ثبت کشتی در جهان را دارد و پرچم خود را به حدود ۸۶۵۰ کشتی ارائه می‌دهد.

بدون شک در شرایط امروز مخابره شدن این خبرها پروژه‌ای را دنبال می‎کند که به بدتر کردن شرایط اقتصاد ایران می‌انجامد.

جای خالی ایران در داووس ۲۰۲۳

در شرایطی که روابط ایران و اتحادیه اروپا روز به روز تیره‌ و تارتر می‌شود، ایران در نشست داووس نیز غایب بود. این در حالی است که حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران در نشست داووس در خرداد ۱۴۰۱ شرکت کرده‌بود.

نکته قابل توجه حضور ۸مقام ارشد عربستان سعودی (رقیب منطقه‌ای ایران) در داووس ۲۰۲۳ بودند. از سوی دیگر به نظر می‌رسید تحولات ایران یکی از اصلی‌ترین محورهای مورد بحث در ۵۳امین مجمع جهانی اقتصاد بود، اما ظاهرا مقام‌های ایرانی یا به این دور دعوت نشدند یا غیبت را ترجیح داد.

حذف ایران از معادلات جهانی در شرایط اقتصادی امروز کشور می‌تواند روند انزوای ایران در سطح جهانی را سریع‌تر کند.

همه راه‌ها به احیای برجام ختم می‌شود

در حالی که به نظر می‌رسد ایران در معادلات جهانی حذف یا شرایط سختی را طی می‌کند، اما هنوز روزنه برجام باز مانده است.

در حالی که قرار گرفتن سپاه در لیست تروریستی در پارلمان اروپا تصویب شد، اما تعلیق مذاکرات برجامی در پارلمان اروپا رای نیاورد.

از سوی دیگر جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بعد از اتفاقات پارلمان اروپا با حسین امیرعبداللهیان، وزیرخارجه ایران و آنتونی بلینکن، وزیرخارجه آمریکا تماس داشت.

او در گفتگو با امیرعبداللهیان در مورد قطعنامه پارلمان اروپا گفت: من هم موافقم که در پیش نویس پارلمان اروپا احساسات و نگرانی غالب است. اگرچه پارلمان اروپا یک نهاد کاملاً مستقل است اما این قطعنامه فاقد ظرفیت اجرایی است و صرفاً بازتاب دهنده نگرانی‌های اروپا است.

در واقع به نظر می‌رسد جوزپ بورل سعی دارد برجام نمیرد و باقی بماند. در حقیقت تنها راه برون رفت ایران از انزوای جهانی احیای برجام است و از سوی دیگر از نظر برخی مقامات غربی نیز تنها راه کنترل ایران هم در بحث هسته‌ای و هم بقیه مسائل، زنده نگه داشتن برجام و بقای میز مذاکرات است.